Αναπτύξεις της σύγχρονης Γερμανικής Πολιτικής Θεωρίας. Η περίπτωση του περιοδικού Bahamas

Εισαγωγή

Stadfluft macht frei

Οι πρόσφατες ταραχές σε μητροπόλεις της Μεγάλης Βρετανίας και της Ιρλανδίας επιθέτουν ως τέτοιες ισχυρή αμφισβήτηση στα μοντέλα πολιτισμικής διαχείρισης και ελέγχου των διαφορετικών μεταξύ τους κοινοτήτων, οι οποίες διαβιούν σε μητροπόλεις μικρού και μεσαίου μεγέθους. Απορρίπτουμε το εύκολο τσουβάλιασμα των ταραχών συλλήβδην και εκ των προτέρων ως ακροδεξιών και ρατσιστικών, παρότι δυνάμεις της ακροδεξιάς συμμετείχαν και τις ενδυνάμωσαν.

Η πλειονότητα των συμμετεχόντων αποτελείται από Άγγλους, Βρετανούς, Σάξονες της εργατικής τάξης και της μεγάλης μάζας της αβέβαιης και επισφαλούς εργασίας, ανεξάρτητα από το γεγονός, ότι ανά περιστάσεις η κινησιολογία των συμμετεχόντων προσιδίαζε σε συμπεριφορά όχλου. Συγκεκριμένα κομμάτια από τους συμμετέχοντες σίγουρα εκφράζουν σύγχρονες εθνικιστικές τάσεις στην μορφή της απαίτησης για φυλετικούς προσδιορισμούς. Ωστόσο, θεωρούμε, ότι το κεντρικό διακύβευμα των ταραχών είναι ο έλεγχος και ο καθορισμός του δημόσιου χώρου και των εξωτερικεύσεων σε αυτόν. Αυτό, παρότι εκδηλώνεται σε σημεία ώσμωσης, διεπαφής και διαμάχης μεταξύ των διαφορετικών κοινοτήτων, ιδιαίτερα όπου ειδικά προσδιορισμένες μορφές κεφαλαίου με μεγάλο βαθμό συγκέντρωσης και υψηλής οργανικής σύνθεσης εμφανίζονται σημειακά (κάτι που αφορά κύρια το Ηνωμένο Βασίλειο και την Ιρλανδία), υποβόσκει περισσότερο ή λιγότερο και στις Ευρωπαϊκές μητροπόλεις, και ανά περιστάσεις οι πολιτικές μορφές και αντανακλάσεις του μπορεί να αποκτούν οξυμένο χαρακτήρα.

Αν και χρήζει ενδελεχούς εις βάθος ανάλυσης, δεν διστάζουμε να πούμε, ότι στην stricto sensu οπτική της εργατικής κριτικής, μια δυναμική των ταραχών έχει να κάνει με εξεγερτικά σκιρτήματα ενάντια στην Θρησκευτική βιοπολιτική και βιοεξουσία (στην κυρίαρχη μορφή του Ισλάμ), και ενάντια στον νέο-Μερκαντιλισμό Ασιατικού τύπου. Αυτό είναι κάτι που έχει συνάφεια στην μη διαμεσολαβημένη, στην πραγματική ανταγωνιστική λειτουργία του κεφαλαίου του συνολικού προτσές παραγωγής στο κοινωνικό. Συγκεκριμένα, άπτεται του προχωρήματος του προτσές συσπείρωσης κεφαλαίου μέσα από συγκέντρωση και κεντρικοποίηση, και γκρουπάρισμα των συστατικών του. Από την άλλη, η αντίρροπη δυναμική σε αυτό, ενυπάρχουσα στον ίδιο χρόνο εντός των ταραχών, είναι η προώθηση της Αγγλοσαξονικής παραδοσιοκρατίας στην μορφή του αδιάκριτου αντιμεταναστευτισμού.

Είναι ακλόνητη η θέση μας, ότι ουδείς αυθορμητισμός υπάρχει σε όλο αυτό. Αντίθετα, οι βαθμοί συνειδητότητας αποκαλύπτονται από το ότι οι ταραξίες και οι μπάχαλοι συνειδητά γνωρίζουν, ότι η τρέχουσα αποδιάρθρωση του διεθνούς δικαίου και του δικαίου του πολέμου εκ των πραγμάτων παρέχει το ηθικοπολιτικό δικαίωμα αποφυγής και άρσης των υφιστάμενων κανονιστικών δεσμεύσεων.

Αυτό το υπό ανάδειξη υφάδι εριστικών και συγκρουσιακών (ανά περιστάσεις μη συνθέσιμων) σχέσεων επιβάλλει εκ νέου νέες προκλήσεις Αντικειμενικότητας όχι μόνο στις κάθε τόσο καταρρέουσες βεβαιότητες της αστικής κοινωνίας, αλλά και στις πιο ευφυείς εδραίες σύγχρονες πολιτικές θεωρίες.

Επ’ αυτού του πλαισίου εργασίας (και επ' αφορμή του ενταφιασμού του αντι-Γερμανισμού) επιλέγουμε να προβούμε σε μια κριτική τοποθέτηση ως προς την πολιτική θεωρία του περιοδικού Bahamas (ιδρυθέντος στα 1992), ανήκοντος στο πολιτικό ρεύμα του αντι-Γερμανισμού[1], το οποίο περιοδικό στα πρώτα χρόνια του εκπροσωπούσε την μειοψηφία της Kommunistischen Bundes,[2] όχι τόσο για τον πολυσυζητημένο ιντριγκαδόρικο χαρακτήρα του, αλλά επειδή στην κύρια πλευρά του λειτουργεί ως σημείο συμπύκνωσης και ανάλυσης κάποιων εκ των κεντρικών αντιφάσεων της επίσημης Γερμανικής πολιτικής.

Επισήμανση

Με σκοπό την απάντηση στην εις βάρος μας κριτική περί του ότι σε πρόσφατο άρθρο[3] μας για τις επεξεργασίες του Γερμανικού Κριτικού χώρου περί του Ουκρανικού Πολέμου συμπεριλάβαμε στην παρουσίασή μας μόνο τα περιοδικά EXIT! Krise und Kritik der Warengesellschaft και Das Argument, είναι χρήσιμο να λεχθούν τα ακόλουθα:

Όπως είναι γνωστό, για εμάς η εργατική κριτική εκ της ίδιας της βιομηχανικής εργασίας είναι ειδικά προσδιορισμένη, και γι’ αυτό τελολογικά λαμβάνει την μορφή της κριτικής της πολιτικής οικονομίας. Αυτό ab initio την διαφοροποιεί ποιοτικά από την ευρύτερη πολιτισμική κριτική ή ακόμα κι απ’ την Κριτική Θεωρία της Φρανκφούρτης.

Από αυτήν την άποψη προέβημεν σε μια παρουσίαση των άμεσα σχετικών με το Ουκρανικό κειμένων του Exit και του Das Argument, για τον λόγο, ότι είναι τα κεντρικά θεωρητικά όργανα στον Γερμανικό χώρο, που ασχολούνται και αναπτύσσουν συστηματικά πλευρές της κριτικής της πολιτικής οικονομίας ως τέτοιας.

Αυτό, βέβαια, στους φίλους και τις φίλες απ’ το Cafe Morgenland είναι η απόδειξη ότι “πάσχουμε από εργατισμό”. -Δεν πάσχουμε από εργατισμό, είμαστε εργατιστές παιδιόθεν.

Ένα πιο συγκεκριμένο αντεπιχείρημα είναι, ότι εν μέρει εκπηγάσεις του Αντι-Γερμανισμού του Bahamas, όπως πιθανά και του Cafe Morgenland, ή ακόμα και του Konkret, μπορούν να εντοπισθούν σε έργα όπως “Η Γερμανική Ιδεολογία” και το “Επανάσταση κι Αντεπανάσταση στην Γερμανία”.

Πρόκειται για μια έγκυρη παρατήρηση. Ωστόσο, είναι επιστημολογικά αδόκιμος ο εκλεκτικισμός επί του κειμενικού corpus της εργατικής κριτικής: ο διανοητικός χωρισμός του μερικού από την διαλεκτική της συνολικής ανάπτυξης -ούτε φυσικά τίθεται κάποιο ζήτημα (το οποίο σε κάθε περίπτωση είναι εκ των υστέρων επιλυθέν από τον ίδιο) περί ωριμότητας και ανωριμότητας. Κι αυτό το λέμε για τον επιπρόσθετο λόγο, ότι ο Αλτουσέρ είναι συχνά φιλοξενούμενος στα τεύχη του Bahamas.[4]

Ι. Γνωρίσματα

“Die Vernunft ist a priori gesetzgebend für die Freiheit und ihre eigene Kausalität, als das Übersinnliche in dem Subjekte, zu einem unbedingt-praktischen Erkenntnis”[5]

Στο 93ο τεύχος[6] (Χειμώνας 2024) για τον Πόλεμο στην Μέση Ανατολή, το Bahamas έχει ακριβώς το ίδιο εξώφυλλο με αυτό που είχε στο 35ο τεύχος[7] (Θέρος 2001) για την Ιντιφάντα του 2001, και παραφρασμένο τίτλο. Τότε: «Για το Ισραήλ. Ενάντια στην παλαιστινιακή Αντεπανάσταση». Τώρα: «Για το Ισραήλ. Ενάντια στην μεταποικιακή Αντεπανάσταση». Το γνωστής σημειολογίας και καταγωγής εξώφυλλο εικονίζει ένα πλέον χάρτινο καραβάκι, φέρον Ισραηλινή σημαία!

Για την ιστορία, πρέπει να ειπωθεί, ότι στηρίξαμε πολύπλευρα και ανά περιστάσεις ενεργά την Ιντιφάντα του 2001 μέσα από την θέση ότι είναι ταξική πάλη και εντός της διεξάγονται ταξικοί αγώνες.[8] Στην οπτική μας, και κρατώντας την ίδια θέση ως ακόμα μία κόρη οφθαλμού, και υπ’ αυτό το κριτήριο, δεν ισχύει το ίδιο με τον Πόλεμο, ο οποίος ξεκίνησε στις 7/10/2023.[9] Ωστόσο, για το Bahamas ισχύει το ίδιο, διαφοροποιημένο όσον αφορά τον επιθετικό προσδιορισμό του (τότε εθνοφυλετική, τώρα επιστημολογική-ιδεολογική) -αγνοώντας φυσικά ότι στο ενδιάμεσο έχει μεσολαβήσει ένοπλη σύγκρουση μεταξύ της Χαμάς και των εργατικών και πληβειακών δυνάμεων της Δυτικής Όχθης που πρωτοστάτησαν στα 2001 στην «παλαιστινιακή Αντεπανάσταση». Επομένως, το Bahamas-θεωρητικοπολιτικό σχήμα συνεχίζει να είναι μετά από 23 χρόνια διανοητική εφαρμογή του έργου του Ένγκελς περί Επανάστασης κι Αντεπανάστασης.[10]

Σε κάθε περίπτωση, αυτό το οποίο εντυπωσιάζει, είναι η σε όλες τις περιστάσεις απροϋπόθετη στήριξη της Ισραηλινής κρατικής πολιτικής και καταστολής. -Αλήθεια, θυμίζει τον τρόπο υπεράσπισης της ΕΣΣΔ από τα ΚΚ της δεκαετίας του 1970. Αυτή η σύγχρονη αποκλειστικά μονόπλευρη κομματικότητα δικαιολογείται μέσα από την μεταφυσική κρυστάλλωση της αναγωγής του μερικού σε συνολικό και vice versa, και δευτερευόντως, από την ανακήρυξη Ιουδαϊκών υποκειμένων σε υποδείγματα ηθικής συμπεριφοράς και αγωγής του πολίτη, τα οποία παρουσιάζονται in sich, και όχι ως προϊόντα κοινωνικών αντιθέσεων και αντιφάσεων. Αυτή η Bahamas πολιτική αγωγή σίγουρα πατάει πάνω σε μια προκατασκευασμένη παιδαγωγική αντίληψη για την ενδεδειγμένη “Bildung” των βάρβαρων γερμανών.

ΙΙ. Σχετικά με την Κοσμοαντίληψη

Ανήκει στις απόψεις μας, ότι το εναρκτήριο σημείο του Bahamas είναι η ψευδοαντίθεση μεταξύ ενός εικαζόμενου (εικονικού στο περιεχόμενό του) Πολιτισμού και μιας πραγματικής Γερμανικής Βαρβαρότητας.[11] Αυτό εκτίθεται από τους ίδιους σχεδόν σε κάθε άρθρο, ώστε έχει αναχθεί σε καταστατική αρχή. Σε αυτό, φαίνεται, ότι οι παιδαγωγοί του Bahamas αγνοούν όχι μόνο το κείμενο του Μπορντίγκα για το σχετικό έργο του Ένγκελς, μα και την επίσης καταστατική δήλωση του Χέρντερ περί Βαρβαρικότητας των σύγχρονων-πολιτισμένων Γερμανών.[12]

Αν αποκτά κάπου πραγματική λειτουργία αυτή η αντίθεση, αποκτά μόνο μέσα από την Laïcité του Φραγκικού Γιακωβινισμού. Σε ένα επίπεδο κριτικής απομυστικοποίησης, αυτή η ψευδο-αντίθεση φέρνει στο νου τον εντός της αστικής κοινωνίας διαχωρισμό σε εικονική (spectacle) και πραγματική (Realität) κυριαρχία. Βέβαια, η Γερμανική Βαρβαρότητα δεν προβάλλεται στις γνήσιες Αρχαίες και Μεσαιωνικές μορφές, στην υψιπέτεια της Εντα και των πνευμάτων των Τευτονικών δασών, στους δρώντες της Γερμανικής Επικής και Ηρωικής ποίησης, αλλά νεωτερικά μεταλλαγμένη, ως κάτι που δήθεν a priori ρέπει στο Ισλάμ.[13]

Αφ’ ής στιγμής το δίλημμα είναι «Πολιτισμός ή Βαρβαρότητα», είναι τυπικολογική η υιοθέτηση του κατά Σάμιουελ Χάντιγκτον “Πολέμου του Πολιτισμού”, αν και αυτό έχει και την καθαρά Ενγκελσική ποιότητά του μέσα από το πρόταγμα του Kulturkampf.[14] Ωστόσο, η σύσταση του Bahamas είναι, ότι η αλληλεγγύη με το Ισραήλ και η ήττα των Παλαιστινίων είναι όρος, ώστε η Γερμανία να αποσοβήσει την Ισλαμοποίηση[15].

Αν ιδωθεί ως μια άσκηση τυπικής λογικής, όλο αυτό κάπως στέκει. Έχει όμως τόση ανάγκη η πολυεθνική εργατική τάξη των Ευρωπαϊκών χωρών το Ισραηλινό κράτος, προκειμένου να τσακίσει το Θρησκευτικό σύστημα ελέγχου και καταστολής, προκειμένου να εξασκήσει κριτική της Θρησκείας ως προϋπόθεση της κάθε κριτικής; Αν δεν το είχε μια φορά ανάγκη στα 1843, σίγουρα δεν το έχει τώρα πολλές περισσότερες. Τουλάχιστον, όλη η Μεσαιωνική Ευρωπαϊκή Ιστορία συνηγορεί περί του αντιθέτου της θέσης τους.

Το δεύτερο κεντρικό συστατικό της Bahamas κοσμοαντίληψης είναι η κριτική στην Γερμανική ροπή προς κάποια μορφή Παγκόσμιας Κυριαρχίας:[16] η Γερμανία ως Weltmeister-Παγκόσμιος Αφέντης.[17] Αυτό προσδίδει στους Bahamas την κάθε τόσο διατυπωμένη και ρητή αντίθεσή τους στην Γερμανική Ostpolitik.

Με τον ίδιο τρόπο που έκαναν κριτική στην Γερμανική επέμβαση στην πρώην Γιουγκοσλαβία,[18] με τον ίδιο τρόπο (απλά, κάπως πιο στρογγυλεμένα) αντιτίθενται στα Γερμανικά σχέδια για την Ουκρανία, με το σκεπτικό, ότι καταπνίγουν την ιδιωτική ευτυχία των Ουκρανών.[19]

III. Ιστορική Αντιληπτικότητα

Μέσα από όλες τις παραπάνω προβληματικές αναδύεται το ζήτημα της Φιλοσοφίας της Ιστορίας ως ιδιαίτερο πεδίο της Κλασικής Γερμανικής Φιλοσοφίας. Απ’ αυτήν την σκοπιά, έχει φτάσει η ώρα η εργασία να θέσει πολιτικοθεσμικό ζήτημα για το σύστημα Γερμανικής εκπαίδευσης. Στα των στόχων του παρόντος κειμένου αυτό διατυπώνεται πιο προωθημένα ως το ζήτημα της σχέσης του Bahamas με τον ιστορικό υλισμό.

Επ’ αυτού είναι σχετικά καθαρό, ότι μετά την διάλυση της Κομμουνιστικής Ένωσης, και -προφανώς- διά της διολίσθησης οι παλιοί σύντροφοι μας σε αυτήν, οι οποίοι συγκρότησαν το Bahamas, προσχώρησαν στην αντίληψη, ότι ο ενεργός φορέας της Φιλοσοφίας της Ιστορίας (δήθεν) δεν είναι η εργατική τάξη, αλλά συγκεκριμένες μερίδες από την γενικότητα της αστικής κοινωνίας, οι οποίες στην περίπτωσή τους κατανοούνται “εθνικοθρησκευτικά”, δηλαδή “σιωνιστικά”.

Για την Γερμανία, αυτό δεν είναι μόνο πρόβλημα του Bahamas, αλλά εξ αυτού κατασκευάζεται η συνολική προβληματική της Γερμανικής πολιτικής αλληλεγγύης προς τα εκτός Ευρώπης κινήματα.

Από την άλλη, μπορεί να εντοπισθεί και κάτι βαθύτερο στην ιστορική αντιληπτικότητα:

Στον Χέρντερ η ιστορία ως γίγνεσθαι χωρεί με την κλήση. Στον Χέγκελ με την πραγμάτωση της Ιδέας της Ελευθερίας, και ειδικότερα με την κίνηση του Πνεύματος. Στην αναγωγή της Γερμανικής Ιστορίας από το 1870 και εντεύθεν στον αντισημιτισμό, μπορεί να ανευρεθεί ένας ιδιότυπος δομισμός: η παρουσίαση του Γερμανικού κράτους στην πραγματική συνέχειά του ως μια αντισημιτική δομή: μια δομή δομικά επικαθορισμένη από τον ετεροπροσδιορισμό της απ’ τον μη-Γερμανό, απ’ το μη-Γερμανικό κράτος, απ’ την μη-Γερμανική δομή. Αυτό είναι η γενική απόφανση των Bahamas.

Για να είναι έγκυρο κάτι τέτοιο είτε πρέπει να υπήρξε μια αντι-Γερμανική κρατική δομή, ένα αντι-Γερμανικό κράτος, και επομένως όλη η ύστερη νεωτερικότητα και ο 20ος αιώνας κατανοούνται με μπουρζουάδικο τρόπο μέσα απ’ αυτήν την αντιπαράθεση, είτε στην Γερμανία η Ιδεαλιστική Σφαίρα, το Ιδεολογικό Υπερκτίσμα έχει συγχωνευθεί με την Κρατική Σφαίρα, και έτσι τελεί σε πλήρη ανεξαρτησία από το κεφάλαιο: η Γερμανική προβληματική του μη συγχρονισμού κράτους και κεφαλαίου.

Όπως έχουμε γράψει, στο σχετικό debate της δεκαετίας του 1970, στηρίξαμε την θεωρία της απορροής, διότι η ΟΔΓ είχε μετασχηματισθεί σε Αμερικανικούς δρόμους.[20] Ισχύει, ότι η ιδιοτυπία της Γερμανικής Ιδεολογίας συνίσταται στο ότι συνδέει Κράτος και Ιδέα μέσα από την Γερμανική Επιστήμη, η οποία έχει προσανατολισμό και έκβαση προς τον Σοσιαλισμό -κι απ’ αυτό η προβληματική του μη συγχρονισμού και της ασυγχρονικότητας μεταξύ κράτους και κεφαλαίου. Αυτό δεν είναι κάτι που συναντιέται εύκολα στην Φραγκική Επικράτεια ή στην Αγγλία.

Ο Σοσιαλισμός της Γερμανικής Ιδεολογίας παρουσιάζει μια πολλαπλότητα γραμματείας και πραγματώσεων (αντιδραστικός: φεουδαλικός, μικροαστικός, Γερμανικός ή αληθής/συντηρητικός ή αστικός). Σε όλες τις εκφάνσεις του λειτουργεί ως ο χαλκάς του προλεταριακού κομμουνισμού, ή ακόμα και του εργατικού σοσιαλισμού. Ωστόσο, αντί η πολιτισμική κριτική στους σοσιαλισμούς της Γερμανικής Ιδεολογίας να επαναφέρει τους Bahamas στο στρατόπεδο του προλεταριακού κομμουνισμού, τους εξωθεί στην μεριά του πολιτισμένου μπουρζουάδικου κρατισμού και ρεφορμισμού.

 

[1] Του οποίου αντι-Γερμανισμού στο πιο πρόσφατο τεύχος οι Bahamas έκαναν τον επικήδειό του. Βλ. The Anti-Germans were a modernization movement against their will, whose sociological and socioeconomic framework conditions have changed. An obituary by Jan-Georg Gerber, σε Bahamas, #togetherland: Islamization is not taking place, Issue 94 / Spring 2024, https://www.redaktion-bahamas.org/aktuell/2024-Aug-2/Was-waren-die-Antideutschen.html


[2] Βλ. Geschichten vom Trüffelschwein: Politik und Organisation des Kommunistischen Bundes 1971 bis 1991, Inauguraldissertation zur Erlangung des Grades eines Doktors der Philosophie vorgelegt von Michael Steffen aus Detmold, Philipps-Universität Marburg - Gesellschaftswissenschaften und Philosophie, Institut für Politikwissenschaft, Einreichungsjahr: 2002

[3] Βλ. https://theshadesmag.wordpress.com/2024/01/03/theoritiki-epeksergasia-germanikou-kritikou-hwrou/

[4] Βλ. Is L. Althusser dead or is he just sleeping? For Manon Tuckfeld, this is a question of contradiction and totality σε https://www.redaktion-bahamas.org/hefte/19/Was-kommt-nach-dem-Klassenkampf.html

[5] Βλ. Immanuel Kant, Kritik der Urteilskraft, Einleitung, VIII. Von der logischen Vorstellung der Zweckmäßigkeit der Natur, IX. Von der Verknüpfung der Gesetzgebungen des Verstandes und der Vernunft durch die Urteilskraft, απόσπασμα: “Ο Λόγος είναι εκ των προτέρων κανονιστικός διά την Ελευθερία και την ιδία Αιτιότητά του, όπως το Υπεραισθητό ως προς το Υποκείμενο, σε μία απροϋπόθετη-πρακτική Γνώση”.


[6] Βλ. https://www.redaktion-bahamas.org/hefte/93/F%C3%BCr-Israel-gegen-die-postkoloniale-Konterrevolution.html


[7] Βλ. https://www.redaktion-bahamas.org/hefte/35/F%C3%BCr-Israel.html


[8] Βλ. Aufheben, Behind the Twenty-First century Intifada. Treason pamphlet, #10, September 2001, σε https://libcom.org/article/aufheben-behind-twenty-first-century-intifada-treason-pamphlet


[9] Ενδεικτικά βλ. https://techspek999.blogspot.com/2023/10/blog-post_22.html


[10] Βλ. Friedrich Engels, Revolution und Konterrevolution in Deutschland, Geschrieben August 1851 bis September 1852. Aus: "New-York Daily Tribune", σε MEW, Band 8, S. 5-108


[11] Ενδεικτικά βλ. https://www.redaktion-bahamas.org/hefte/18/Sonderweg-in-die-Zivilisation.html


[12] Βλ. Johann Gottfried Herder, Liedsammlung, Volkslieder, Zweiter Theil, Drittes Buch [Vorbemerkung], 1. Voluspa, extract: “Es gerade herauszusagen: wir sind gegen sie noch die wahren Barbaren! Barbarischer als unsre barbarischten Voreltern, denen ein Liedersänger ein sehr schätzbarer Mann war und die, bei aller ihrer Gleichgültigkeit gegen Künste und Wissenschaften, die Frage, ob ein Barde oder einer, der mit Bärenfellen und Bernstein handelt, der nützlichere Bürger wäre, sicherlich für die Frage eines Narren gehalten hätten”


[13] Βλ. https://www.redaktion-bahamas.org/hefte/55/Schei%C3%9Fdeutsche.html


[14] Βλ. Friedrich Engels, Gliederung des Schlußteils des vierten Kapitels der Broschüre "Die Rolle der Gewalt in der Geschichte", Geschrieben zwischen Ende Dezember 1887 und März 1888


[15] Για την θεωρία της Ισλαμοποίησης ενδεικτικά βλ. https://www.redaktion-bahamas.org/hefte/94/-zusammenland-Eine-Islamisierung-findet-nicht-statt.html


[16] Βλ. https://www.redaktion-bahamas.org/hefte/55/Germanisierung-des-Westens.html


[17] Παράβαλε Hannah Arendt, Elemente und Ursprünge totaler Herrschaft: Antisemitismus, Imperialismus, Totalitarismus, III. Totale Herrschaft, Piper, München Berlin Zürich, 2016, S. 627-979


[18] Βλ. https://www.redaktion-bahamas.org/hefte/18/Bosnien-Krieg-der-Illusionen.html


[19] Βλ. https://www.redaktion-bahamas.org/hefte/89/Gegen-Deutschland-und-alle-Feinde-des-privaten-Gl%C3%BCcks.html


[20] Βλ. https://techspek999.blogspot.com/2024/07/seventies.html

Δρόμος. Η ιστορική εκπήγαση της ενεργής, παραγωγικής κομμούνας

 

Στην Γερμανία η προοπτική οικοδόμησης μιας νέας μορφής συλλογικής ζωής, μιας νέας ποιότητας κοινωνικών σχέσεων ετέθη ρητά από τον Ρομαντικό ποιητικό χώρο εν μέσω του ριζοσπαστικού προχωρήματος της Φραγκικής Επανάστασης. Το ποιητικό κείμενο “Ο Κομμουνισμός των Πνευμάτων”[1] (1790/93), που αποδίδεται στον Χόλντερλιν,[2] αποτυπώνει την οργανική σύνδεση της χειραφέτησης του ανθρώπινου, της χειραφέτησης των Γερμανικών χωρών, ως αφηρημένο συνολικό, με την ιστορική παράδοση του Κομμουνισμού στην Γερμανία, η οποία ξεκινάει με την Νέα Ιερουσαλήμ του Μύνστερ (Täuferreich von Münster) εν τω μέσω του Πολέμου των Χωρικών.[3]

Επ’ αυτού πρέπει να ξεκαθαρισθεί, ότι δεν κινούμεθα μέσα σε μια Ουτοπία, αλλά σε ενεργή υλική ιστορική κίνηση, που κατά την εκτύλιξή της έχει έντονο βίαιο, συγκρουσιακό και ένοπλο χαρακτήρα.

Στον Χόλντερλιν, το πρόταγμα της χειραφέτησης αποκτά έναν συνολικό, κατά κάποιο τρόπο συμπαντικό χαρακτήρα, που έχει να κάνει με την εκπήγαση της χειραφετημένης ανθρωπότητας από τον πολιτισμό των Τιτάνων. Ακόμα κι ο πρώιμος Φιλελληνισμός του Χόλντερλιν, η στράτευσή του στην υπόθεση της Ελληνικής ανεξαρτησίας και απελευθέρωσης, παρουσιάζεται μέσα από ένα Τιτάνιο παράδειγμα.[4]

Αυτό διαμόρφωσε μια ολόκληρη παράδοση Μεταφυσικού Ανθρωπισμού, πρωτοβιομηχανικά προσδιορισμένου, που κατά τα εφηβικά χρόνια μας οδήγησε στην σφυρηλάτηση του Προμηθεϊκού αρχετύπου.[5] Πρέπει, όμως, να διευκρινισθεί, ότι δεν αποτελεί μόνο μια αισθητική προτίμηση καλλιτεχνικής ποιότητας, ένα κατά Ν-Γ ηθικοαισθητικό παράδειγμα, αλλά για μια οντολογικής ισχύος κατανόηση:[6] κάτι που φέρνει τον Άνθρωπο ως ρίζα όλων των πραγμάτων (πάντων χρηµάτων µέτρον ἐστίν ἄνθρωπος). Αυτό διασώζεται μέχρι και την Βισμαρκική θολούρα του Β΄ Ράιχ, και επαναδιατυπώνεται από τον Νίτσε στο “Η Γέννηση της Τραγωδίας” μέσα από την οντολογική σύνδεση Τιτάνων – προελευσιακής Βαρβαρικότητας - Γερμανικότητας.[7]

Ωστόσο, αν στο γενικότερο συγκείμενο στενοκεφαλιάς και μιμητισμού, το διασωθέν απ’ τον Νίτσε Προμηθεϊκό αρχέτυπο ξέφτισε σε ένα ευτελές εθνικιστικό φτιασίδωμα, στα μετά τον Γερμανικό Ρομαντισμό χρόνια, ο Χάινριχ Χάινε παρέδωσε την δική του κομμουνιστική κατανόηση.[8] Σ’ αυτό, ο Κομμουνισμός αποδίδεται ως ένα ιστορικό στρατόπεδο που συγκροτείται από την πραγμάτωση της προσίδιας Ιδέας: πρόκειται δηλαδή, για μια Εγελιανή παρουσίαση.

Η ανάπτυξη της κριτικής κατά τα ίδια χρόνια της δεκαετίας του 1840, φανέρωσε την κομμουνιστική ενεργότητα όχι μόνο μέσα στην Μεταφυσική, Πνευματική σφαίρα της Ποιητικής,[9] ή μέσα από την Εγελιανή ενεργότητα της Ιδέας, αλλά ως χωρικές κομμουνιστικές εγκαταστάσεις, ευρισκόμενες κύρια στην Βόρεια Αμερική.[10] Απ’ αυτήν την άποψη, όπως τεκμηριώνει ο Ένγκελς, η βιομηχανική ανάπτυξη, ο αγγλικός σοσιαλισμός, το λιμπερτινικό πλαίσιο, η παράδοση συλλογικοποίησης του ριζοσπαστικού Σεκταρισμού, οδήγησε στην συγκρότηση των πρώτων μορφών παραγωγικών και εργασιακών κομμούνων στην Βόρεια Αμερική.

Σε αυτό, το ποιοτικό προχώρημα συνίσταται στο ότι η κομμούνα αναδεικνύεται μέσω της συνολικής οργάνωσης της παραγωγικής και αναπαραγωγικής δραστηριότητας, ως βασική μορφή συλλογικής ζωής, και όχι μόνο ως μια λέσχη πολιτικοποιημένων ριζοσπαστών και διανοούμενων της πόλης, όπως ήτο το εξ ανάγκης παράδειγμα στην Γερμανία της περιόδου.

Αυτό οφείλεται ακριβώς στην έλλειψη καταστολής και σε έναν εμπεδωμένο λιμπερτινισμό, που υπήρχε στην Αμερική, σε αντίθεση με τις συνθήκες λογοκρισίας και πολιτικών διώξεων του Πρωσικού κρατικισμού.[11]

Η Πρωσική καταστολή έφτασε στο σημείο αφαίρεσης της ιθαγένειας για δήθεν προδοσία, εξ αιτίας της δημοσίευσης (Φεβρουάριος 1844) στα Γερμανο-Φραγκικά Χρονικά του “Ιουδαϊκού Ζητήματος”. Αυτό που ενόχλησε σφόδρα, ήτο ότι αντελήφθη την περιγραφή του κειμένου ως το αντεστραμμένο είδωλό της: αφενός αναγνώρισε στην κριτική της αστικής κοινωνίας (την οποία στο κρατικό υποσυνείδητό της είχε ταυτισμένη με τον ίδιο τον καμεραλισμό), στην διάκριση μεταξύ πραγματικής και εικονικής κυριαρχίας, στην διάκριση μεταξύ τυπικής και οικονομικής ισότητας, όλες τις Συνταγματικού χαρακτήρα ελλείψεις και υστερήσεις της, σε τελική ανάλυση την ίδια την ηθικοπολιτική υπο-κρισία της, και αφετέρου δεν μπόρεσε ποτέ να χωνέψει, ότι ο Αμερικανικός Βορράς είχε ήδη καταστεί πολιτικό κράτος, ήτοι είχε ήδη από τότε επιτύχει ένα ανώτερο επίπεδο πολιτικής και συντακτικής ανάπτυξης. Εν ολίγοις, ακόμα και στο τότε επίκαιρο “πατριωτικό” και δημοκρατικό ζήτημα της συντακτικής και συνταγματικής ενοποίησης των Γερμανικών χωρών και της μαχητικής κατάργησης του μοναρχισμού και αρχοντισμού, η Πρωσική καταστολή έμπαινε εμπόδιο, και απ’ την ίδια την φύση της δεν μπορούσε να προσχωρήσει ακόμη και στον όποιο μπουρζουάδικο προοδευτικό πατριωτισμό: ήτο μια ενδιάμεση συνθήκη κατακερματισμού και καθυπόταξης της χώρας και όχι μια δυναμική χειραφέτησης και ανάπτυξής της. Εν τέλει, η Πρωσική καταστολή ήτο ο απόλυτος αγνωστικισμός μέσω από την (αυτιστικού τύπου) επιβεβαίωση αυτής της ιδίας. Το credo της: «καταστέλλω, λογοκρίνω, άρα υπό-άρχω». Ήταν επόμενο, ότι το εμφατικό σύνθημα “Πόλεμος στις Γερμανικές Συνθήκες/Έδρες”[12] θα γινόταν, όπως κι έγινε, κοινό κτήμα της πλειοψηφίας των ριζοσπαστικών, ελευθεριακών, πραγματικά δημοκρατικών στοιχείων της εποχής. Μα ακόμα, και στον οντολογικό προσδιορισμό του τότε εθνοτικού προβλήματος εκείνης της εποχής, να αυτοπροσδιορίζεσαι σαν Πρώσος, δεν σήμαινε τίποτα: ήτο απλά μια τυχαιότητα, ένας απλός γεωγραφικός προσδιορισμός: ότι σε έφεραν στον κόσμο σε κάποια εδάφη, τα οποία κάποιοι μεγαλόσχημοι απ’ τον Επταετή Πόλεμο και μετά ονόμαζαν Πρωσικά. Στον όποιο ποιοτικό προσδιορισμό του ο αυτοπροσδιορισμός Πρώσος αποκτούσε συγκεκριμένο νόημα μόνο ταυτιζόμενος εν μέρει με την όλως αντιφατική ιστορική πορεία του Χριστιανισμού στην Γερμανία.

Επομένως, στην Ευρώπη, τόσο προτού, όσο και μετά το 1848, η άμεση και πολιτική αντιπαράθεση ενάντια στις ποικιλώνυμες μορφές κρατικής καταστολής αποτέλεσε προσδιοριστική πολιτική δυναμική για την υλικότητα και την μορφή κάθε κομμούνας.

Η ανάγκη συνολικής αντιπαράθεσης ενάντια στο κράτος (είτε εμφανιζόταν μέσα στην πραγματικότητα της ταξικής πάλης ως Ιδέα, είτε εμφανιζόταν ως Κόμμα) ώθησε αντικειμενικά στην αναγνώριση και παραγωγή Κομμουνιστικού Κόμματος, αρχικά στην Γερμανία, και στην συνέχεια σε όλη την Ευρώπη, λειτουργούντος με διάχυτο τρόπο. Ωστόσο, οι μορφές Κομμούνας είτε σε βιωματικό, είτε σε συνολικό, είτε ακόμα σε ad hoc επίπεδο, είτε άπτονται είτε όχι, είτε είναι ενταγμένες είτε όχι, σε αυτό που ονομαζόταν τότε Κομμουνιστικό Κόμμα, σε κάθε περίπτωση έχουν τον ανεξάρτητο χαρακτήρα τους. Αυτό έχει να κάνει με τον ίδιο τον υλικό χαρακτήρα τους ως οργανωμένες μορφές ζωής.[13]

---

[1] Βλ. Hölderlin : «Communismus der Geister / Communisme des esprits», Le SauteRhin, 29 Jan 2023, σε https://www.lesauterhin.eu/holderlin-communismus-der-geister-communisme-des-esprits/, Hölderlin. Friedrich, “Communism of Spirits,” trans. by Joseph Albernaz and David Brazil, The Germanic Review: Literature, Culture, Theory, Vol. 97, Issue 1, 2022, pp. 5-6.

[2] Ενδεικτικά βλ. COMMUNISMUS DER GEISTER: SOURCES, TRANSLATIONS, DISCUSSIONS, σε https://aphelis.net/communismus-der-geister/#translations, Joseph Albernaz, “The Missing Word of History: Hölderlin and ‘Communism’,” The Germanic Review: Literature, Culture, Theory, Vol. 97, Issue 1, 2022, pp. 7-29

[3] Ενδεικτικά βλ. https://en.wikipedia.org/wiki/M%C3%BCnster_rebellion, Claus Bernet, The Concept of the New Jerusalem among Early Anabaptists in Münster 1534/35. An Interpretation of Political, Social and Religious Rule, Archiv für Reformationsgeschichte, Vol. 102, Issue 1, October 2011, pp. 102-175, Friedrich Engels, Der deutsche Bauernkrieg, geschrieben im Sommer 1850. Erstmalig veröffentlicht in:

"Neue Rheinische Zeitung. Politisch-ökonomische Revue", Fünftes und Sechstes Heft, Mai bis Oktober 1850. Nach der letzten von Friedrich Engels besorgten Ausgabe von 1875. Auf Abweichungen von der Erstveröffentlichung wird in Fußnoten verwiesen.

[4] Βλ. Χόλντερλιν, Υπερίων ή ο Ερημίτης στην Ελλάδα, μτφ. Γκεμερέι Λαυρέντιος, εκδ. Ηριδανός, Αθήνα, Δεκέμβριος 1982.

[5] Για την σύγχρονη φιλοσοφική ανάπτυξή του παράβαλε Ray Brassier,  “Prometheanism and its Critics”, in Robin Mackay and Armen Avanessian (eds.), Accelerate. The accelerationist reader, Urbanomic, UK, 2014,   pp. 466-487.

[6] Βλ. Zur Kritik der Hegelschen Rechtsphilosophie. Einleitung. Geschrieben Ende 1843 - Januar 1844, Deutsch-Französische Jahrbücher, Paris 1844, απόσπασμα: Die Skythen haben keinen Schritt zur griechischen Kultur vorwärts getan, weil Griechenland einen Skythen unter seine Philosophen zählt. Zum Glück sind wir Deutsche keine Skythen.

[7] Ενδεικτικά βλ. Φρίντριχ Νίτσε, Η Γέννηση της Τραγωδίας. Νέα Έκδοση, μτφ. Ζήσης Σαρίκας, εκδ. Βάνιας, Αθήνα, 2008, Κεφάλαιο 9, ενότητα 9, σ. 106-110.

[8] Βλ. Heinrich Heine: Κομμουνισμός ο Σκυθρωπός Ήρωας (1842), εισ. Benjamin Conti, μτφ. Homo Negativus, σε shades magazine, τ. 3, εκδ. Ευρασία, Αθήνα, Αύγουστος 2021, σ. 143 επ.

[9] Ενδεικτικά βλ. https://my-blackout.com/2023/06/23/communism-of-spirits-documents-1-3/

[10] Βλ. Friedrich Engels, Beschreibung der in neuerer Zeit entstandenen und noch bestehenden kommunistischen Ansiedlungen, Aus: "Deutsches Bürgerbuch für 1845", Darmstadt 1845. S. 326-340

[11] Παράβαλε Mikhail Bakunin, The Reaction in Germany. From the Notebooks of a Frenchman, Die Reaktion in Deutschland. Ein Fragment von einem Franzosen’ first appeared in Arnold Ruge (ed.), Deutsche Jahrbücher fur Wissenschaft and Kunst, nos. 247–51 (Leipzig, October 17th-21st, 1842) under the pseudonym “Jules Elysard., σε https://www.marxists.org/reference/archive/bakunin/works/1842/reaction-germany.htm

[12] Krieg den deutschen Zuständen! Allerdings!

[13] Βλ. Kristin Ross, The Commune Form: The Transformation of Everyday Life, Verso, 2024, Kristin Ross: The commune as a form of life, 25/5/2023, σε https://autonomies.org/2023/05/kristin-ross-the-commune-as-a-form-of-life/

Για τα νέα κινηματικά στιγμιότυπα στον χωρισμό της πολιτικής από την ενεργή βάση

 

“Για μακρό χρόνο η επιστήμη της πολιτικής, σε αυστηρότητα περιορισμένη στην έρευνα των αρχών, επί των οποίων κείται η θεμελίωση της κοινωνικής ευταξίας, συνεχέετο με την πολιτική οικονομία, που εκδιπλώνει τον τρόπο διά του οποίου ο πλούτος παράγεται, διανέμεται, και καταναλώνεται. Ο πλούτος, ωστόσο, είναι ουσιωδώς ανεξάρτητος της πολιτικής οργάνωσης. Υπό οποιασδήποτε μορφής κυβέρνησης, ένα κράτος, του οποίου οι υποθέσεις είναι καλά διοικούμενες, ίσως ευημερεί. Έθνη έχουν ανέλθει στην χλιδή υπό απόλυτων μοναρχών, και έχουν γίνει συντρίμμια υπό λαϊκών συμβουλίων. Αν η πολιτική ελευθερία είναι πιο προτιμητέα απ' την ανάπτυξη του πλούτου, είναι μη άμεσα, με τον ίδιο τρόπο που είναι πιο προτιμητέα απ' την γενική εκπαίδευση”.¹

“Πότε θα απαλλαχτούμε από την ενοχλητική πράξη της κριτικής της πολιτικής οικονομίας;”

Αυτό είναι ένα ερώτημα, το οποίο συχνά απευθύνει ο κρατικός άνθρωπος στην μορφή του κριτικού κυρίου: οι επιστήμες περί της οικονομίας πρέπει να είναι παράμερα, στον αυτόματο, να αφορούν μόνο τεχνοκράτες, λογιστές, μαθηματικούς, στατιστικολόγους, προγραμματιστές, developers, και εργαζόμενους IT.

Το γεγονός, ότι η κρατική σκέψη συχνά δείχνει, ότι πάει πιο πίσω από την εννοιολόγηση της πολιτικής οικονομίας ως τέτοιας μπορεί να είναι απλά ένα δείγμα in actu θεσμοποίησης της αρχής της ήσσονος προσπάθειας -ένα κράτος, το οποίο τα παρατάει, ένα κράτος το οποίο αναγνωρίζει τον εαυτό του ως failed state- μπορεί να είναι απλά η ενθυλάκωση της “αυτονομίας του πολιτικού”² ως πλειοψηφικής κρατικής κουλτούρας. Είναι ατράνταχτο δείγμα κρατικής αποτυχίας η αποδέσμευση της συνολικής κρατικής λειτουργίας από την περιοδικότητα του βιομηχανικού κύκλου.

Απ' την δεκαετία του 1830 και ήδη στην δεκαετία του 1840, στο ευρύτερο πολιτικό κίνημα της εποχής η κεντρικοπολιτική διάκριση ήταν μεταξύ της Γιακωβίνικης πλειοψηφίας και του νέου μειοψηφικού (τότε) ριζοσπαστισμού που έβρισκε το πεδίο κριτικής κατανόησης, εξήγησης, μετασχηματισμού στην παραγωγή της Ζωής, στην παραγωγή των μέσων διατήρησης της Ζωής, και έτσι αναπόδραστα στην οικονομία. Η εις βάθος κατανόηση αυτού σε εκείνη την εποχή δεν είναι εφικτή, χωρίς την γνωριμία με την επίδραση της Φιλοσοφίας Ζωής του Σέλινγκ. -Κατά παρέκβαση, μπορεί να σημειωθεί, ότι μέσω αυτού του Φιλοσοφικού δρόμου (δηλαδή, της Φιλοσοφίας της Ζωής) ο Γερμανικός Ρομαντισμός αποσυνδέεται από την στενομυαλιά του εθνικού χαρακτήρα.

Στον Γιακωβινισμό προτάσσεται η σχηματοποίηση ενός “ελεύθερου λαού” αντιτιθέμενη προς την “λαϊκή ουσία”, παρότι τα στοιχεία της είναι ταυτόσημα με εκείνα του “ελεύθερου λαού”.³ Αυτό είναι η Ιδεολογική μορφή της Απόλυτης Κριτικής: καθιστά αντιπαλότητά της όλα τα πράγματα, αρνείται με απόλυτο τρόπο την προσδιορισμένη εναντιωνότητα/αντιπαλότητα.⁴ Αυτό το χαρακτηριστικό κρυσταλλώνεται στον ίδιο χρόνο στον Φυσικό Εγωισμό του αδιαίρετου, και στον Εθνικό Εγωισμό, στον Εγωισμό του έθνους.⁵ Στο καθαρά κοινωνικό επίπεδο, κατ' αυτόν τον τρόπο κατασκευάζεται το εγωιστικό Αδιαίρετο της αστικής κοινωνίας,⁶ το οποίο δήθεν τελεί προς ανεξαρτησία έναντι του κράτους. Στο μυαλό αυτού του υποκειμένου η αστική κοινωνία μορφοποιεί την αυτονομία του κοινωνικού, με τον ίδιο ακριβώς τρόπο, κατά τον οποίο στο μυαλό του κριτικού κυρίου-κρατικού ανθρώπου η όποια (βαρύνουσα γι' αυτόν) κρατική Απόφανση συνιστά την αυτονομία του πολιτικού.

Η πρωτόλεια μορφή εμφάνισης της αντίθεσης μέσα στο ευρύτερο πολιτικό κίνημα ουδέποτε σταμάτησε να εμφανίζεται: η παραγωγική αντίθεση της Κομμούνας στην κρατική μορφή, η κριτική στο Λασαλικό “Λαϊκό Κράτος”, η κριτική της Εργατικής Αντιπολίτευσης και των αναρχικών, ότι το “Κράτος και Επανάσταση” πρέπει να λαμβάνει την διαζευκτική μορφή Κράτος ή Επανάσταση, η παραδοχή του Τρόντι στο υποσημειώμενο κείμενο, ότι η αυτονομία του πολιτικού έχει να κάνει με τον δεξιό ρεβιζιονισμό της σοσιαλδημοκρατίας,⁷ οι κάθε τόσο υπενθυμίσεις, ότι η πολιτική διαδικασία στον Ασιατικό τρόπο παραγωγής, ο ίδιος ο Ανατολικός δεσποτισμός είναι ποιοτικά διαφορετικός από την Δυτική πολιτική εμπειρία, η κριτική στην διάρρηξη της πάλης στην ενεργή βάση της παραγωγής από την γενικότερη αντικατασταλτική πάλη, όλ' αυτά είναι απλά ιστορικές εκδηλώσεις και εξωτερικεύσεις της ενεργούς λειτουργίας αυτής της αντίθεσης.

Αυτή η αντίθεση, επειδή ακριβώς έχει να κάνει με την τοποθέτηση προς την Φραγκική Επανάσταση και την αντιμετώπισή της, είναι σχετικά διαφορετικό ζήτημα από την απλή εμφάνιση της Γερμανικής Ιδεολογίας ως ύπαρξη (dasein) ανεξάρτητης Ιδεαλιστικής σφαίρας, ως ύπαρξη ανεξάρτητου Ιδεολογικού υπερκτίσματος, κάτι που αφορά, όπως είναι ευνόητο, επί το πλείστον τον Γερμανικό χώρο και τις Γερμανικές χώρες.

Στην “Γερμανική Ιδεολογία” προτείνεται η μέθοδος της εμπειρικής παρατήρησης, εποπτείας, έρευνας για την ανεύρεση και εντοπισμό της σύνδεσης μεταξύ κοινωνικής και πολιτικής κατασκευής, και παραγωγής.⁸ Προτείνεται αυτό, διότι η συγκρότηση σχέσεων μεταξύ πολιτικής και κοινωνίας παρουσιάζεται (darstellung) ως ενεργό γίγνεσθαι: παραγωγικά ενεργά αδιαίρετα εισάγονται, εισέρχονται σε προσδιορισμένες κοινωνικές και πολιτικές σχέσεις. Η κοινωνική κατασκευή και το κράτος ίστανται εκ του Βιοτικού Προτσές προσδιορισμένων υποκειμένων. 

Απ' αυτό επιστημολογικά βγαίνει, ότι από την σκοπιά της εργατικής κριτικής δεν μπορεί να τεχνουργηθεί ένα μόνιμο, συνολικά έγκυρο θεωρητικό σχήμα για τις δομικές σχέσεις και τους δομικούς καθορισμούς μεταξύ παραγωγής, κοινωνίας, πολιτικής, κράτους. Σε γενικό θεωρησιακό επίπεδο, οι σχέσεις αυτές διέπονται από την διαλεκτική της διαμεσολάβησης, της αναγνώρισης, και της αφαίρεσης. Το ξαναλέμε: όποιος αποζητάει την κατασκευή ενός τέτοιου σχήματος από την εργατική κριτική, αυτό το οποίο θέλει, είναι η εμφάνιση του κράτους ως ουσίας: ως αντανάκλασης στον εαυτό του.

Γιατί, όμως, έχει επανεπικαιροποιηθεί όλη αυτή η διαμάχη;

Η απλή άμεση εμπειρία όλων καταδεικνύει την κοινωνική κρίση, την όξυνση και ένταση της ταξικής πάλης στην Φραγκική Επικράτεια, που έχει μεταφερθεί μέσα στην εσωτερική λειτουργία του Φραγκικού κράτους, ως αιτία αυτών των επανεπικαιροποιημένων αντιπαραθέσεων. Το Φραγκικό κράτος (με όλα τα συμπαρομαρτούντα) αισθάνεται ξεβολεμένο από την ντιριγκιστική δομική λειτουργία, ότι πρέπει να πάρει αποφάσεις με μη διαμεσολαβημένη επίδραση και συνέπεια στην ίδια την συγκρότησή του. Η οξύτητα, η επιτακτικότητα αυτής της συγκυριακής δυναμικής επιτείνεται από την θεσμική ελέω Brexit απουσία της αντίρροπης λόγω του ιστορικού φιλελεύθερου χαρακτήρα κρατικής δύναμης: της Μεγάλης Βρετανίας.

Πρόσφατα, παρότι το θεωρητικοπολιτικό παράδειγμα των Tiqqun και της Invisible Commitee μας είχε συνηθίσει σε σχετικά άμεσες μορφές αντιπαράθεσης προς την Φραγκική καταστολή, είδαμε την σχηματοποίηση ενός νέου τρόπου:

“6. Το εργατικό κίνημα ηττήθηκε επειδή άσκησε κριτική στην αστική κοινωνία με τη ιδιαίτερη δική της γλώσσα — αυτή της οικονομίας. Τη στιγμή αυτή υπάρχουν απερίσκεπτοι που υποκρίνονται ότι αμφισβητούν την κυβερνητική (cybernétique) κοινωνία στη δική της ιδιαίτερη γλώσσα — αυτή της οικολογίας. Αν αυτή η κοινωνία βλέπει με συμπάθεια αυτούς τους ακτιβιστές, είναι μόνο επειδή σκοπεύουν να μας οδηγήσουν σε μια παρόμοια ήττα ... 38. Το να μαθαίνουμε να αναγνωρίζουμε τα καθίκια, και πρωτίστως να παραδεχόμαστε την ύπαρξή τους, συνιστά τη γέννηση της δύναμής μας: ο αναλφαβητισμός και η αδιαφορία σε ηθικά ζητήματα, είναι, εξυπακούεται, προς όφελος των καθικιών. 39. Το Κόμμα ενισχύεται με την εξάγνισή του από τα οπορτουνιστικά, μηδενιστικά, σκεπτικιστικά, Covid-ιστικά, διαστροφικά, ναρκισσιστικά, μεταμοντέρνα κ.λπ., στοιχεία του”⁹

Ο κ. Ντομπρούσκα επιδίδεται σε μια ηθική εκστρατεία εξαγνισμού του κόμματος από τα καθίκια και λοιπά ρυπαρά, βαρβαρικά στοιχεία. -Αυτό είναι μια νέα μορφή Φραγκισμού, η οποία επιθυμεί την μετατροπή της σε έναν σύγχρονο εξαγνισμένο κινηματικό Γιακωβινισμό.¹⁰ Αυτό σημαίνει, ότι ο Μοναρχικού τύπου (ο CEO ως εκφραστής του πολιτικού Μοναρχισμού)¹¹ Γιακωβινισμός διαφεύγει από τα χέρια του Μακρόν, και μετατρέπεται σε έναν κινηματικό Γιακωβινισμό. Αυτό είναι ο πιο πρόσφατος δεξιός νεο-Λενινισμός της ελεύθερης αγοράς, ο οποίος το λέει ευθαρσώς, ανεξάρτητα τί ψηφίζει ή τί στηρίζει επί της συγκυρίας: “το κράτος είναι ο κινητήρας της επανάστασης”¹², οι δίκες Τραμπ ως δίκες-φάρσες της Μόσχας, κάποιος ευπρόσωπα νεο-Λενινιστής δικαιολογεί την εξ αρχής αρχειακή στήριξη του στον Τραμπ με όρους εναρετότητας (virtuallity).¹³

(Πόσο κράτος χωράει η εργατική τάξη; Πόσο λιμπερτινισμό αντέχει το κράτος;)

Επ' αυτών των πολιτικών προτάσεων, επιβεβαιώνεται η εγκυρότητα της επισήμανσης του Τρόντι:

“Εν πρώτοις πρέπει να ξεκινήσουμε από ένα γεγονός. Μέχρι αυτό το σημείο στην έρευνά μας έχουμε μια σύλληψη της καπιταλιστικής κοινωνίας, την οποία θα αποκαλούσα μονοθεϊστική. Γι' αυτό λίγα κάναμε για να ανανεώσουμε την Μαρξιστική παράδοση, που σήμερα ισχυριζόμεθα ότι κριτικάρουμε ...”14

Αυτό, που λέει ο Τρόντι, είναι τόσο απλό και αυταπόδεικτο μέσα από την άμεση καθημερινή εμπειρία ενός εκάστου, όσο απλή και αυταπόδεικτη είναι μια σχηματοποίηση της πορείας της κριτικής της πολιτικής οικονομίας: πλούτος στην μορφή του εμπορεύματος, εμπόρευμα στην διττότητα της χρηστικής και ανταλλακτική αξίας, μετατροπή της αξίας σε κεφάλαιο και διάσπασή της σε ειδικά προσδιορισμένες μορφές, η εργασία συνέχει και παράγει όλο αυτό το προτσές.

Στο τέλος της ημέρας προκύπτει και ένας οντολογικής υφής διαχωρισμός, που πατάει πάνω στο ίδιο το ασυμβίβαστο των αντιτιθέμενων υλικών συμφερόντων, όπως εμφανίζονται σε καθαρές μορφές μέσα στην ταξική πάλη:

-Πού κοιτάει, πού αποβλέπει ο καθείς; Στο κράτος ή στα εργοστάσια;

1 Jean-Baptiste Say, A treatise on Political Economy; or The production, distribution, and consumption of wealth (published on 1821), Philadelpheia, 1880, Batoche Books, Kitchener, 2001, Introduction, p. 9, extract: “For a long time the science of politics, in strictness limited to the investigation of the principles which lay the foundation of the social order, was confounded with political economy, which unfolds the manner in which wealth is produced, distributed, and consumed. Wealth, nevertheless, is essentially independent of political organization. Under every form of government, a state, whose affairs are well administered, may prosper. Nations have risen to opulence under absolute monarchs, and have been ruined by popular councils. If political liberty is more favourable to he development of wealth, it is indirectly, in the same manner that it is more favourable to general education".

2 Βλ. Mario Tronti, (1972), The Autonomy of the Political, σε https://viewpointmag.com/2020/02/26/the-autonomy-of-the-political/

3 Βλ. Die heilige Familie oder Kritik der kritischen Kritik gegen Bruno Bauer und Kunsorten, Geschrieben September bis November 1844. Erstmals erschienen Ende Februar 1845. VI Kapitel, Die absolute kritische Kritik oder die kritische Kritik als Herr Bruno, 2. Zweiter Feldzug der absoluten Kritik c) Kritische Schlacht gegen die französische Revolution απόσπασμα: Diese absolut-kritische Phrase, welche ein "freies Volk" als einen "Widerspruch" charakterisiert, gegen welchen die Elemente des "Volkswesens" reagieren müssen, ist so absolut hohl, daß Freiheit, Gerechtigkeit, Tugend in Robespierres und Saint-Justs Sinne vielmehr nur Lebensäußerungen eines "Volkes" und nur Eigenschaften des "Volkswesens" sein können. Robespierre und Saint-Just sprechen ausdrücklich von der antiken, nur dem "Volkswesen" angehörigen "Freiheit, Gerechtigkeit, Tugend". Spartaner, Athener, Römer zur Zeit ihrer Größe sind "freie, gerechte, tugendhafte Völker.

4 Βλ. ibid, a) Selbstapologie der absoluten Kritik

Ihre "politische" Vergangenheit, απόσπασμα: Die Kritik hätte hiernach alle Dinge zum Gegenstande. Die Frage nach einem aparten, eigens für die Kritik bestimmten Gegenstand wäre sinnlos. Der Widerspruch löst sich einfach, wenn man bedenkt, daß alle Dinge in kritische Dinge und alle kritischen Dinge in die Masse, als den "Gegenstand" der absoluten Kritik, "zusammenfallen".

5 Βλ. ibid, c), απόσπασμα: “Der Egoismus der Nationalität ist der naturwüchsige Egoismus des allgemeinen Staatswesens, im Gegensatz zum Egoismus der feudalistischen Abgrenzungen. Das höchste Wesen ist die höhere Bestätigung des allgemeinen Staatswesens, also auch der Nationalität. Das höchste Wesen soll nichtsdestoweniger den Egoismus der Nationalität, d.i. des allgemeinen Staatswesens, zügeln! Eine wahrhaft kritische Aufgabe, einen Egoismus durch seine Bestätigung und gar durch seine religiöse Bestätigung, d.h. durch die Anerkennung desselben als eines übermenschlichen und darum auch von menschlichen Zügeln befreiten Wesens zu zügeln! Die Schöpfer des höchsten Wesens wußten nichts von dieser ihrer kritischen Intention. Herr Buchez, der den Fanatismus der Nationalität auf den Fanatismus der Religion stützt, versteht seinen Helden Robespierre besser. Rom und Griechenland scheiterten an der Nationalität. Die Kritik sagt also nichts Spezifisches über die französische Revolution, wenn sie dieselbe an der Nationalität scheitern läßt. Sie sagt ebensowenig über die Nationalität, wenn sie den Egoismus derselben als rein bestimmt. Dieser reine Egoismus erscheint vielmehr als ein sehr dunkler, mit Fleisch und Blut versetzter, naturwüchsiger Egoismus, wenn man ihn etwa mit dem reinen Egoismus des Fichteschen Ich vergleicht. Ist aber seine Reinheit nur relativ, im Gegensatz zu dem Egoismus der feudalistischen Abgrenzungen, so bedurfte es keiner "neuen Prüfung der Revolution", um zu finden, daß der Egoismus, der eine Nation zum Inhalt hat, allgemeiner oder reiner ist als der Egoismus, der einen besonderen Stand und eine besondere Korporation zum Inhalt hat".

6 Βλ. ibid, απόσπασμα: “Das egoistische Individuum der bürgerlichen Gesellschaft mag sich in seiner unsinnlichen Vorstellung und unlebendigen Abstraktion zum Atom aufblähen, d.h. zu einem beziehungslosen, selbstgenügsamen, bedürfnislosen, absolut vollen, seligen Wesen. Die unselige sinnliche Wirklichkeit kümmert sich nicht um seine Einbildung, jeder seiner Sinne zwingt es, an den Sinn <soll wahrscheinlich heißen: an das Sein> der Welt und der Individuen außer ihm zu glauben, und selbst sein profaner Magen erinnert es täglich daran, daß die Welt außer ihm nicht leer, sondern das eigentlich Erfüllende ist. Jede seiner Wesenstätigkeiten und Eigenschaften, jeder seiner Lebenstriebe wird zum Bedürfnis, zur Not, die seine Selbstsucht zur Sucht nach andern Dingen und Menschen außer ihm macht. Παράβαλε Becoming Minority, Για μια κριτική του αστικού υποκειμένου, shades magazine, τεύχος 3, εκδ. Ευρασία, Αθήνα, 2021.

7 Βλ. Tronti, οπ., απόσπασμα: “The result of this has been that the concept of the autonomy of the political has been appropriated by a section of the workers’ movement with specific politics, by that section which generally is defined as the “right-wing revisionism” of social democracy. Now we must see whether, despite this appropriation of the concept, there is some element of this problem worth saving. In order to do so, we should not be afraid of our side possibly also using this same concept, especially in a discussion such as this one, to possibly revise the Marxian conceptual apparatus “from the left.” This is what I have to say regarding the topic of “autonomy.”"

8 Βλ. Die deutsche Ideologie. Kritik der neuesten deutschen Philosophie in ihren Repräsentanten Feuerbach, B. Bauer und Stirner und des deutschen Sozialismus in seinen verschiedenen Propheten. Geschrieben 1845-1846. Ι. Band. Kritik der neuesten deutschen Philosophie in ihren Repräsentanten Feuerbach, B. Bauer und Stirner, I. Feuerbach. Gegensatz von materialistischer und idealistischer Anschauung, A. Die Ideologie überhaupt, namentlich die deutsche απόσπασμα: Die Tatsache ist also die: bestimmte Individuen, die auf bestimmte Weise produktiv tätig sind, gehen diese bestimmten gesellschaftlichen und politischen Verhältnisse ein. Die empirische Beobachtung muß in jedem einzelnen Fall den Zusammenhang der gesellschaftlichen und politischen Gliederung mit der Produktion empirisch und ohne alle Mystifikation und Spekulation aufweisen. Die gesellschaftliche Gliederung und der Staat gehen beständig aus dem Lebensprozeß bestimmter Individuen hervor; aber dieser Individuen, nicht wie sie in der eignen oder fremden Vorstellung erscheinen mögen, sondern wie sie wirklich sind, d.h. wie sie wirken, materiell produzieren, also wie sie unter bestimmten materiellen und von ihrer Willkür unabhängigen Schranken, Voraussetzungen und Bedingungen tätig sind.

9 Βλ. Moses Dobruška, Πως άρχισαν όλα, Θέσεις του Στρασβούργου, Νοέμβριος 2023, σε

https://hangovertheory.substack.com/p/moses-dobruska. Ενδεικτικά αντιπαράβαλε, Διαρρήκτες της Φοιτητικής Κουλτούρας, Τώρα Είμαστε Όλοι Καθάρματα. Πόλεμος, Επιστήμη, Ακαδημία και η Λειτουργία τους στο Ελληνικό Παράδειγμα, Αθήνα, Ιανουάριος 2016.

10 Ενδεικτικά βλ. Gershom Scholem, From Frankism to Jacobinism: The Life of Moses Dobrushka, Uthwita Press, USA, 2023.

11Βλ. https://graymirror.substack.com/p/an-apology-to-sam-kriss, https://graymirror.substack.com/p/a-conversation-about-monarchy

12Βλ. https://graymirror.substack.com/p/the-trials-of-trump

13Βλ. https://hangovertheory.substack.com/p/10, https://www.ianalanpaul.com/10-preliminary-theses-on-trump/

14 Βλ. Τρόντι, οπ. Παράβαλε Walter Benjamin, Kapitalismus als Religion, [Fragment], in: Gesammelte Schriften, Hrsg.: Rolf Tiedemann und Hermann Schweppenhäuser, 7 Bde, Frankfurt am Main: Suhrkamp, 1. Auflage, 1991, Bd. VI, S. 100 – 102

Ο κριτικός διάλογος μεταξύ Théorie Communiste και Aufheben. Η συνάφεια ενός συντροφικού debate

 

Σε ικανό βαθμό, η τρέχουσα διανοητική σκευή μας σφυρηλατήθηκε κυρίως εντός του πραγματικού του διαλόγου μεταξύ της Théorie Communiste¹ και του Aufheben² για τα ζητήματα της καπιταλιστικής παρακμής και της κομμουνιστικής στρατηγικής, και για την κριτική στην αλλοτρίωση (μέσα δεκαετίας 1990 – τέλη δεκαετίας 2000).³

Σε ένα επί μέρους πλαίσιο, σε θεωρητικές αναζητήσεις μας και σε πτυχές της δράσης μας, επίδραση ανέπτυξε η διάσπαση (2004) του αρχικού Krisis Group σε Exit - Krise und Kritik der Warengesellschaft,⁴ και krisis⁵ – Kritik der Warengesellschaft. Αυτό, για όσους ενεπλάκημεν, σε ένα βιωματικό και αδιαμεσολάβητα εμπειρικό επίπεδο, αποτυπώθηκε στον τρόπο ένταξης στο σύστημα κοινωνικής εργασίας: όπως οι του Krisis το θέτουν -δυστυχώς, υποτιμητικά και απαξιωτικά- με το ότι η συντριπτική πλειοψηφία ημών στάζουμε στην δουλειά εργατικό ιδρώτα.⁶

Πέρα, όμως, από τον όποιο εργατικό εμπειρισμό, έχει εντοπισθεί έγκαιρα, ότι σε αυτές τις πτέρυγες της “Κριτικής της Αξίας”, οι φράσεις “κατάργηση της αξίας”, “αυτοκατάργηση του προλεταριάτου ως τάξη” απέκτησαν ab sich μια αυταξία, κάτι που φτάνει ως τα όρια του πολιτικού φετίχ. Αυτό έχει επισημανθεί και από τον Chris Arthur, με την ρητή αναφορά περί “απειλών” στο κείμενο κριτικής του προς την Théorie Communiste.⁷

Πρέπει να διευκρινίσουμε, σε ένα θεωρησιακό επίπεδο, η κομμουνιστική κίνηση έχει να κάνει με την αντίθεση μεταξύ χρηστικής και ανταλλακτικής αξίας. Ωστόσο, η κατάργηση της ανταλλακτικής αξίας, η κατάργηση της αφηρημένης εργασίας ως τέτοιας μπορεί να σημαίνει και εργοδοτική υποτροπή στην απληρωσιά, κάτι που έχει επισημανθεί και από τον Καφέντζη στο γνωστό κείμενο. Θεωρητικά μιλώντας, πχ. η οικιακή σκλάβα παράγει χρηστική αξία μέσω συγκεκριμένης εργασίας, ακόμη και χωρίς να χρειάζεται να ιδρώσει. Είναι αυτό αρκετό, ή κάτι το οποίο ικανοποιεί; Το παράδειγμα που επιστρατεύουμε, είναι λογικά οριακό, ώστε να καταφανεί ο έκθετος χαρακτήρας αυτής της μορφής πολιτικής ρητορικής, χωρίς στον ίδιο χρόνο να υποτιμώνται οι πραγματικές συμβολές αυτών των πτερύγων στην κριτική. Σε κάθε περίπτωση, η επικέντρωση της αντιπαράθεσης σε αυτό το ζήτημα ως τέτοιο, μας θυμίζει το χαντάκωμα σε κάποιο Βισμαρκικού τύπου χαράκωμα.

Από την μπάντα μας, αναδείξαμε πρόσφατες πρωτοβουλίες, σχηματοποιήσεις και μορφοποιήσεις, όχι μόνο ως τάσεις προς τα μπρος, αλλά και ως αποκρίσεις σε αντικειμενικές ανάγκες της ταξικής πάλης και της πολιτικής οργάνωσής της, σε πρώτο χρόνο αδιαφορώντας για τον τραχύ – μη εκλεπτυσμένο θεωρητικό χαρακτήρα τους.⁸

Ωστόσο, οι αντιπαραθέσεις και οι διάλογοι εντός της εργατικής κριτικής έχουν αξία και συνάφεια, και εντός διαφορετικών συγκυριών από αυτές εντός των οποίων το πρώτον αναπτύχθηκαν, ειδάλλως δεν θα ήταν εργατική κριτική, αλλά δημοσιολογία.

Το σχήμα της καπιταλιστικής παρακμής και της ταχείας κατάρρευσης, όπως διαπιστώθηκε από τους συμμετέχοντες, αποκρινόταν σε προηγούμενες εποχές ανάπτυξης του εργατικού κινήματος (Β, Γ Διεθνείς). Εν τούτοις, επαναλήφθηκε στα 2008-2012, μέσα από την μηχανικιστική εσφαλμένη ταύτιση καπιταλιστικής κρίσης και σοσιαλισμού, κύρια σε Ισπανία, Ελλάδα. Κατά την ίδια περίοδο, επανεπικαιροποιήθηκε η αντιδιαστολή αντικειμενισμού – υποκειμενισμού μέσα στις συζητήσεις για την στρατηγική οργάνωση και προοπτική των αγώνων. Άλλωστε, η πρώτη ένδειξη της αλλοτρίωσης στην καπιταλιστική κοινωνία είναι η αντιστροφή μεταξύ υποκειμένου και αντικειμένου μέσα στην ίδια την αφηρημένη εργασία, στο εργασιακό προτσές παραγωγής κεφαλαίου.⁹

Η πικρή αλήθεια είναι, ότι αμφότερες οι παραπάνω στρατηγικές ορίζουσες, όπως οι εκπρόσωποί των επίσημα και δημόσια δηλώνουν, έχουν ηττηθεί.

Αυτό, που παραγνωρίζεται, πέρα από τις όποιες μεταβολές και προσαρμογές της καπιταλιστικής κρατικής μορφής σε κρισιακές περιόδους, είναι ότι η στρατηγική του κεφαλαίου ως τέτοιου μέσα στην κρίση του αντλεί την αντικειμενικότητά της (η οποία την σχηματίζει και την μετατρέπει σε άμεση πολιτική υποκειμενικότητα) από τις αντεπιδρώσες δυναμικές, από τις αντεπιδρώσες αιτίες στον νόμο πτωτικής τάσης του ποσοστού κέρδους.¹⁰ Επομένως, αφ' ής στιγμής η υψηλά στρατηγική απόπειρα απέτυχε ή ηττήθηκε, αυτό, το οποίο απέμεινε στις δυνάμεις της επίδοξης νότιας αυτοκρατορίας, ήτο η ανάσυρση εκδοχών συστημάτων εθνικής οικονομίας, δηλαδή η οπισθοδρόμηση στον Sismondi και στον List. Βέβαια, μετά απ' όλ' αυτά, για όλα τα παραπάνω φταίει ο ιμπεριαλισμός και η (με μεταφυσικό τρόπο) διοχέτευση της υπεραξίας από την περιφέρεια στο κέντρο -λες και οι αξιότιμοι Sismondi και List, όπως ο Hobson και ο Hilferding είναι εκπρόσωποι της Αφρικανικής ανεξαρτησίας. -Τι να πουν δηλαδή και οι Βρετανοί εργάτες της TATA στα εργοστάσια του Talbot που καταδυναστεύονται από το Ινδικό μονοπωλιακό κεφάλαιο.

Αυτή η προβληματική (όπως και τότε) εν τέλει εισάγει μια επίπλαστη χωριστικότητα μέσα στο εργατικό κίνημα, μέσα στην ταξική πάλη: βόρειοι εργάτες που υποτίθεται, ότι κερδίζουν απ' τον ιμπεριαλισμό, και νότιοι άδολοι εργάτες. Ωστόσο, δεν είναι μόνο θέμα επίπλαστου χωρισμού, αλλά ακόμη χειρότερα, ένα κοσμοείδωλο θυματοποίησης των εργατών στις γεωγραφικά νότιες Ευρωπαϊκές χώρες. 

Είναι κάτι που έχει απορριφθεί από την ίδια την εργατική τάξη, παρόλο που κάθε τόσο επαναφέρεται με την μορφή της απαίτησης για την Ιδέα του απόλυτου, του καθολικού συγκεκριμένου, με την μορφή της απαίτησης για θεσμικού τύπου πολιτική απαγόρευση κάθε μορφής αφηρημένου. Σ' αυτό, το αφηρημένο – συγκεκριμένο όχι μόνο δεν κατανοείται ως διαλεκτική, όχι μόνο κατανοείται δυϊστικά, αλλά μάλλον εντάσσεται σε Μανιχαϊστικές αντιλήψεις και κατανοήσεις. Στην εσωτερικότητα του προβλήματος, ακόμα και η έννοια του συγκεκριμένου δεν εκλαμβάνεται ως συνόψιση πολλαπλών προσδιορισμών, ενότητα του πολλαπλού κλπ. (κάτι το οποίο στον Φορμαλιστικό και στον Σχολαστικιστικό Εγκέφαλο αντικαθρεφτίζεται ως αφηρημένο), αλλά στρεβλωτικά ταυτίζεται με κάποιο επίπεδο περιπτωσιολογικής εξαντλητικής υπερανάλυσης, δηλαδή με την ίδια την μεταφυσική και μέθοδο του Σχολαστικισμού.

Φρονούμε, μέσα από την εμπειρία μας, ότι πρόκειται για συμπτώματα παρεκτροπών  υποκρυπτόμενων πίσω από δήθεν φιλοσοφικές δικαιολογήσεις. Θα πρέπει, όμως, να καταστεί αντικείμενο αναλογισμού, ότι η σε όλες τις περιστάσεις απαίτηση για κατάργηση της (ανταλλακτικής) αξίας μοιραία συνεπάγεται την απαίτηση για κατάργηση της αφηρημένης εργασίας: απ' αυτό μέχρι την φιλοσοφικοποίηση της συγκεκριμένης απαίτησης και την θεσμική εμφάνισή της ως κατάργηση του αφηρημένου -δεν είναι μεγάλος ο δρόμος

Σ' όλ' αυτά, η αλλοτρίωση άπτεται της ίδιας της συγκρότησης του σύμφωνα με τον Επίκουρο κόσμου των εμφανίσεων, δηλαδή όχι μόνο ως χωρισμός του εργάτη από το προϊόν της εργασίας κοκ, αλλά χωρισμός του υποκειμένου από την ίδια την εαυτότητά του. Αυτό είναι μια συνθήκη εξατομίκευσης του υποκειμένου:¹¹ η Επικούρεια συγκρότηση του κόσμου των εμφανίσεων ως ατομικού κόσμου, ως κόσμου ατόμων.

1 Βλ. https://sites.google.com/site/theoriecommuniste/home

2 Βλ. https://libcom.org/article/aufheben

3 Για το σύνολο των κειμένων βλ. The Theory of Decline or the Decline of Theory INCLUDING THE DEBATES WITH THÉORIE COMMUNISTE AUFHEBEN, THÉORIE COMMUNISTE AND CHRIS ARTHUR

4 Βλ. https://www.exit-online.org/index.php

5 Βλ. https://www.krisis.org/

6 Αντιπαράβαλε https://www.krisis.org/2022/enough-sweating/, https://theshadesmag.wordpress.com/2022/05/14/arketa-me-ton-idrota/. Για μια πρωτόλεια κριτική στην κεντρική θέση του Krisis βλ. https://theshadesmag.wordpress.com/2021/07/08/h-ipothesi-tou-norbert-trenkle/

7 Βλ. Chris Arthur vs Theorie Communiste on alienation, (2004), σε https://libcom.org/library/on-theorie-communiste

8 Βλ. https://techspek999.blogspot.com/2023/12/blog-post_4.html, https://techspek999.blogspot.com/2023/11/e.html, https://techspek999.blogspot.com/2023/06/blog-post_26.html

9 Ενδεικτικά βλ. https://techspek999.blogspot.com/2022/12/blog-post_21.html

10 Βλ. Das Kapital, III. Band: Der Gesamtprozeß der kapitalistischen Produktion, III. Gesetz des tendenziellen Falls, 14. Entgegenwirkende Ursachen

11 Βλ. Παύλος Κ. Σούρλας, Εξατομίκευση και Γενίκευση στην Φιλοσοφία της Πράξης, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, Δεκέμβριος 2021.