Για τα νέα κινηματικά στιγμιότυπα στον χωρισμό της πολιτικής από την ενεργή βάση

 

“Για μακρό χρόνο η επιστήμη της πολιτικής, σε αυστηρότητα περιορισμένη στην έρευνα των αρχών, επί των οποίων κείται η θεμελίωση της κοινωνικής ευταξίας, συνεχέετο με την πολιτική οικονομία, που εκδιπλώνει τον τρόπο διά του οποίου ο πλούτος παράγεται, διανέμεται, και καταναλώνεται. Ο πλούτος, ωστόσο, είναι ουσιωδώς ανεξάρτητος της πολιτικής οργάνωσης. Υπό οποιασδήποτε μορφής κυβέρνησης, ένα κράτος, του οποίου οι υποθέσεις είναι καλά διοικούμενες, ίσως ευημερεί. Έθνη έχουν ανέλθει στην χλιδή υπό απόλυτων μοναρχών, και έχουν γίνει συντρίμμια υπό λαϊκών συμβουλίων. Αν η πολιτική ελευθερία είναι πιο προτιμητέα απ' την ανάπτυξη του πλούτου, είναι μη άμεσα, με τον ίδιο τρόπο που είναι πιο προτιμητέα απ' την γενική εκπαίδευση”.¹

“Πότε θα απαλλαχτούμε από την ενοχλητική πράξη της κριτικής της πολιτικής οικονομίας;”

Αυτό είναι ένα ερώτημα, το οποίο συχνά απευθύνει ο κρατικός άνθρωπος στην μορφή του κριτικού κυρίου: οι επιστήμες περί της οικονομίας πρέπει να είναι παράμερα, στον αυτόματο, να αφορούν μόνο τεχνοκράτες, λογιστές, μαθηματικούς, στατιστικολόγους, προγραμματιστές, developers, και εργαζόμενους IT.

Το γεγονός, ότι η κρατική σκέψη συχνά δείχνει, ότι πάει πιο πίσω από την εννοιολόγηση της πολιτικής οικονομίας ως τέτοιας μπορεί να είναι απλά ένα δείγμα in actu θεσμοποίησης της αρχής της ήσσονος προσπάθειας -ένα κράτος, το οποίο τα παρατάει, ένα κράτος το οποίο αναγνωρίζει τον εαυτό του ως failed state- μπορεί να είναι απλά η ενθυλάκωση της “αυτονομίας του πολιτικού”² ως πλειοψηφικής κρατικής κουλτούρας. Είναι ατράνταχτο δείγμα κρατικής αποτυχίας η αποδέσμευση της συνολικής κρατικής λειτουργίας από την περιοδικότητα του βιομηχανικού κύκλου.

Απ' την δεκαετία του 1830 και ήδη στην δεκαετία του 1840, στο ευρύτερο πολιτικό κίνημα της εποχής η κεντρικοπολιτική διάκριση ήταν μεταξύ της Γιακωβίνικης πλειοψηφίας και του νέου μειοψηφικού (τότε) ριζοσπαστισμού που έβρισκε το πεδίο κριτικής κατανόησης, εξήγησης, μετασχηματισμού στην παραγωγή της Ζωής, στην παραγωγή των μέσων διατήρησης της Ζωής, και έτσι αναπόδραστα στην οικονομία. Η εις βάθος κατανόηση αυτού σε εκείνη την εποχή δεν είναι εφικτή, χωρίς την γνωριμία με την επίδραση της Φιλοσοφίας Ζωής του Σέλινγκ. -Κατά παρέκβαση, μπορεί να σημειωθεί, ότι μέσω αυτού του Φιλοσοφικού δρόμου (δηλαδή, της Φιλοσοφίας της Ζωής) ο Γερμανικός Ρομαντισμός αποσυνδέεται από την στενομυαλιά του εθνικού χαρακτήρα.

Στον Γιακωβινισμό προτάσσεται η σχηματοποίηση ενός “ελεύθερου λαού” αντιτιθέμενη προς την “λαϊκή ουσία”, παρότι τα στοιχεία της είναι ταυτόσημα με εκείνα του “ελεύθερου λαού”.³ Αυτό είναι η Ιδεολογική μορφή της Απόλυτης Κριτικής: καθιστά αντιπαλότητά της όλα τα πράγματα, αρνείται με απόλυτο τρόπο την προσδιορισμένη εναντιωνότητα/αντιπαλότητα.⁴ Αυτό το χαρακτηριστικό κρυσταλλώνεται στον ίδιο χρόνο στον Φυσικό Εγωισμό του αδιαίρετου, και στον Εθνικό Εγωισμό, στον Εγωισμό του έθνους.⁵ Στο καθαρά κοινωνικό επίπεδο, κατ' αυτόν τον τρόπο κατασκευάζεται το εγωιστικό Αδιαίρετο της αστικής κοινωνίας,⁶ το οποίο δήθεν τελεί προς ανεξαρτησία έναντι του κράτους. Στο μυαλό αυτού του υποκειμένου η αστική κοινωνία μορφοποιεί την αυτονομία του κοινωνικού, με τον ίδιο ακριβώς τρόπο, κατά τον οποίο στο μυαλό του κριτικού κυρίου-κρατικού ανθρώπου η όποια (βαρύνουσα γι' αυτόν) κρατική Απόφανση συνιστά την αυτονομία του πολιτικού.

Η πρωτόλεια μορφή εμφάνισης της αντίθεσης μέσα στο ευρύτερο πολιτικό κίνημα ουδέποτε σταμάτησε να εμφανίζεται: η παραγωγική αντίθεση της Κομμούνας στην κρατική μορφή, η κριτική στο Λασαλικό “Λαϊκό Κράτος”, η κριτική της Εργατικής Αντιπολίτευσης και των αναρχικών, ότι το “Κράτος και Επανάσταση” πρέπει να λαμβάνει την διαζευκτική μορφή Κράτος ή Επανάσταση, η παραδοχή του Τρόντι στο υποσημειώμενο κείμενο, ότι η αυτονομία του πολιτικού έχει να κάνει με τον δεξιό ρεβιζιονισμό της σοσιαλδημοκρατίας,⁷ οι κάθε τόσο υπενθυμίσεις, ότι η πολιτική διαδικασία στον Ασιατικό τρόπο παραγωγής, ο ίδιος ο Ανατολικός δεσποτισμός είναι ποιοτικά διαφορετικός από την Δυτική πολιτική εμπειρία, η κριτική στην διάρρηξη της πάλης στην ενεργή βάση της παραγωγής από την γενικότερη αντικατασταλτική πάλη, όλ' αυτά είναι απλά ιστορικές εκδηλώσεις και εξωτερικεύσεις της ενεργούς λειτουργίας αυτής της αντίθεσης.

Αυτή η αντίθεση, επειδή ακριβώς έχει να κάνει με την τοποθέτηση προς την Φραγκική Επανάσταση και την αντιμετώπισή της, είναι σχετικά διαφορετικό ζήτημα από την απλή εμφάνιση της Γερμανικής Ιδεολογίας ως ύπαρξη (dasein) ανεξάρτητης Ιδεαλιστικής σφαίρας, ως ύπαρξη ανεξάρτητου Ιδεολογικού υπερκτίσματος, κάτι που αφορά, όπως είναι ευνόητο, επί το πλείστον τον Γερμανικό χώρο και τις Γερμανικές χώρες.

Στην “Γερμανική Ιδεολογία” προτείνεται η μέθοδος της εμπειρικής παρατήρησης, εποπτείας, έρευνας για την ανεύρεση και εντοπισμό της σύνδεσης μεταξύ κοινωνικής και πολιτικής κατασκευής, και παραγωγής.⁸ Προτείνεται αυτό, διότι η συγκρότηση σχέσεων μεταξύ πολιτικής και κοινωνίας παρουσιάζεται (darstellung) ως ενεργό γίγνεσθαι: παραγωγικά ενεργά αδιαίρετα εισάγονται, εισέρχονται σε προσδιορισμένες κοινωνικές και πολιτικές σχέσεις. Η κοινωνική κατασκευή και το κράτος ίστανται εκ του Βιοτικού Προτσές προσδιορισμένων υποκειμένων. 

Απ' αυτό επιστημολογικά βγαίνει, ότι από την σκοπιά της εργατικής κριτικής δεν μπορεί να τεχνουργηθεί ένα μόνιμο, συνολικά έγκυρο θεωρητικό σχήμα για τις δομικές σχέσεις και τους δομικούς καθορισμούς μεταξύ παραγωγής, κοινωνίας, πολιτικής, κράτους. Σε γενικό θεωρησιακό επίπεδο, οι σχέσεις αυτές διέπονται από την διαλεκτική της διαμεσολάβησης, της αναγνώρισης, και της αφαίρεσης. Το ξαναλέμε: όποιος αποζητάει την κατασκευή ενός τέτοιου σχήματος από την εργατική κριτική, αυτό το οποίο θέλει, είναι η εμφάνιση του κράτους ως ουσίας: ως αντανάκλασης στον εαυτό του.

Γιατί, όμως, έχει επανεπικαιροποιηθεί όλη αυτή η διαμάχη;

Η απλή άμεση εμπειρία όλων καταδεικνύει την κοινωνική κρίση, την όξυνση και ένταση της ταξικής πάλης στην Φραγκική Επικράτεια, που έχει μεταφερθεί μέσα στην εσωτερική λειτουργία του Φραγκικού κράτους, ως αιτία αυτών των επανεπικαιροποιημένων αντιπαραθέσεων. Το Φραγκικό κράτος (με όλα τα συμπαρομαρτούντα) αισθάνεται ξεβολεμένο από την ντιριγκιστική δομική λειτουργία, ότι πρέπει να πάρει αποφάσεις με μη διαμεσολαβημένη επίδραση και συνέπεια στην ίδια την συγκρότησή του. Η οξύτητα, η επιτακτικότητα αυτής της συγκυριακής δυναμικής επιτείνεται από την θεσμική ελέω Brexit απουσία της αντίρροπης λόγω του ιστορικού φιλελεύθερου χαρακτήρα κρατικής δύναμης: της Μεγάλης Βρετανίας.

Πρόσφατα, παρότι το θεωρητικοπολιτικό παράδειγμα των Tiqqun και της Invisible Commitee μας είχε συνηθίσει σε σχετικά άμεσες μορφές αντιπαράθεσης προς την Φραγκική καταστολή, είδαμε την σχηματοποίηση ενός νέου τρόπου:

“6. Το εργατικό κίνημα ηττήθηκε επειδή άσκησε κριτική στην αστική κοινωνία με τη ιδιαίτερη δική της γλώσσα — αυτή της οικονομίας. Τη στιγμή αυτή υπάρχουν απερίσκεπτοι που υποκρίνονται ότι αμφισβητούν την κυβερνητική (cybernétique) κοινωνία στη δική της ιδιαίτερη γλώσσα — αυτή της οικολογίας. Αν αυτή η κοινωνία βλέπει με συμπάθεια αυτούς τους ακτιβιστές, είναι μόνο επειδή σκοπεύουν να μας οδηγήσουν σε μια παρόμοια ήττα ... 38. Το να μαθαίνουμε να αναγνωρίζουμε τα καθίκια, και πρωτίστως να παραδεχόμαστε την ύπαρξή τους, συνιστά τη γέννηση της δύναμής μας: ο αναλφαβητισμός και η αδιαφορία σε ηθικά ζητήματα, είναι, εξυπακούεται, προς όφελος των καθικιών. 39. Το Κόμμα ενισχύεται με την εξάγνισή του από τα οπορτουνιστικά, μηδενιστικά, σκεπτικιστικά, Covid-ιστικά, διαστροφικά, ναρκισσιστικά, μεταμοντέρνα κ.λπ., στοιχεία του”⁹

Ο κ. Ντομπρούσκα επιδίδεται σε μια ηθική εκστρατεία εξαγνισμού του κόμματος από τα καθίκια και λοιπά ρυπαρά, βαρβαρικά στοιχεία. -Αυτό είναι μια νέα μορφή Φραγκισμού, η οποία επιθυμεί την μετατροπή της σε έναν σύγχρονο εξαγνισμένο κινηματικό Γιακωβινισμό.¹⁰ Αυτό σημαίνει, ότι ο Μοναρχικού τύπου (ο CEO ως εκφραστής του πολιτικού Μοναρχισμού)¹¹ Γιακωβινισμός διαφεύγει από τα χέρια του Μακρόν, και μετατρέπεται σε έναν κινηματικό Γιακωβινισμό. Αυτό είναι ο πιο πρόσφατος δεξιός νεο-Λενινισμός της ελεύθερης αγοράς, ο οποίος το λέει ευθαρσώς, ανεξάρτητα τί ψηφίζει ή τί στηρίζει επί της συγκυρίας: “το κράτος είναι ο κινητήρας της επανάστασης”¹², οι δίκες Τραμπ ως δίκες-φάρσες της Μόσχας, κάποιος ευπρόσωπα νεο-Λενινιστής δικαιολογεί την εξ αρχής αρχειακή στήριξη του στον Τραμπ με όρους εναρετότητας (virtuallity).¹³

(Πόσο κράτος χωράει η εργατική τάξη; Πόσο λιμπερτινισμό αντέχει το κράτος;)

Επ' αυτών των πολιτικών προτάσεων, επιβεβαιώνεται η εγκυρότητα της επισήμανσης του Τρόντι:

“Εν πρώτοις πρέπει να ξεκινήσουμε από ένα γεγονός. Μέχρι αυτό το σημείο στην έρευνά μας έχουμε μια σύλληψη της καπιταλιστικής κοινωνίας, την οποία θα αποκαλούσα μονοθεϊστική. Γι' αυτό λίγα κάναμε για να ανανεώσουμε την Μαρξιστική παράδοση, που σήμερα ισχυριζόμεθα ότι κριτικάρουμε ...”14

Αυτό, που λέει ο Τρόντι, είναι τόσο απλό και αυταπόδεικτο μέσα από την άμεση καθημερινή εμπειρία ενός εκάστου, όσο απλή και αυταπόδεικτη είναι μια σχηματοποίηση της πορείας της κριτικής της πολιτικής οικονομίας: πλούτος στην μορφή του εμπορεύματος, εμπόρευμα στην διττότητα της χρηστικής και ανταλλακτική αξίας, μετατροπή της αξίας σε κεφάλαιο και διάσπασή της σε ειδικά προσδιορισμένες μορφές, η εργασία συνέχει και παράγει όλο αυτό το προτσές.

Στο τέλος της ημέρας προκύπτει και ένας οντολογικής υφής διαχωρισμός, που πατάει πάνω στο ίδιο το ασυμβίβαστο των αντιτιθέμενων υλικών συμφερόντων, όπως εμφανίζονται σε καθαρές μορφές μέσα στην ταξική πάλη:

-Πού κοιτάει, πού αποβλέπει ο καθείς; Στο κράτος ή στα εργοστάσια;

1 Jean-Baptiste Say, A treatise on Political Economy; or The production, distribution, and consumption of wealth (published on 1821), Philadelpheia, 1880, Batoche Books, Kitchener, 2001, Introduction, p. 9, extract: “For a long time the science of politics, in strictness limited to the investigation of the principles which lay the foundation of the social order, was confounded with political economy, which unfolds the manner in which wealth is produced, distributed, and consumed. Wealth, nevertheless, is essentially independent of political organization. Under every form of government, a state, whose affairs are well administered, may prosper. Nations have risen to opulence under absolute monarchs, and have been ruined by popular councils. If political liberty is more favourable to he development of wealth, it is indirectly, in the same manner that it is more favourable to general education".

2 Βλ. Mario Tronti, (1972), The Autonomy of the Political, σε https://viewpointmag.com/2020/02/26/the-autonomy-of-the-political/

3 Βλ. Die heilige Familie oder Kritik der kritischen Kritik gegen Bruno Bauer und Kunsorten, Geschrieben September bis November 1844. Erstmals erschienen Ende Februar 1845. VI Kapitel, Die absolute kritische Kritik oder die kritische Kritik als Herr Bruno, 2. Zweiter Feldzug der absoluten Kritik c) Kritische Schlacht gegen die französische Revolution απόσπασμα: Diese absolut-kritische Phrase, welche ein "freies Volk" als einen "Widerspruch" charakterisiert, gegen welchen die Elemente des "Volkswesens" reagieren müssen, ist so absolut hohl, daß Freiheit, Gerechtigkeit, Tugend in Robespierres und Saint-Justs Sinne vielmehr nur Lebensäußerungen eines "Volkes" und nur Eigenschaften des "Volkswesens" sein können. Robespierre und Saint-Just sprechen ausdrücklich von der antiken, nur dem "Volkswesen" angehörigen "Freiheit, Gerechtigkeit, Tugend". Spartaner, Athener, Römer zur Zeit ihrer Größe sind "freie, gerechte, tugendhafte Völker.

4 Βλ. ibid, a) Selbstapologie der absoluten Kritik

Ihre "politische" Vergangenheit, απόσπασμα: Die Kritik hätte hiernach alle Dinge zum Gegenstande. Die Frage nach einem aparten, eigens für die Kritik bestimmten Gegenstand wäre sinnlos. Der Widerspruch löst sich einfach, wenn man bedenkt, daß alle Dinge in kritische Dinge und alle kritischen Dinge in die Masse, als den "Gegenstand" der absoluten Kritik, "zusammenfallen".

5 Βλ. ibid, c), απόσπασμα: “Der Egoismus der Nationalität ist der naturwüchsige Egoismus des allgemeinen Staatswesens, im Gegensatz zum Egoismus der feudalistischen Abgrenzungen. Das höchste Wesen ist die höhere Bestätigung des allgemeinen Staatswesens, also auch der Nationalität. Das höchste Wesen soll nichtsdestoweniger den Egoismus der Nationalität, d.i. des allgemeinen Staatswesens, zügeln! Eine wahrhaft kritische Aufgabe, einen Egoismus durch seine Bestätigung und gar durch seine religiöse Bestätigung, d.h. durch die Anerkennung desselben als eines übermenschlichen und darum auch von menschlichen Zügeln befreiten Wesens zu zügeln! Die Schöpfer des höchsten Wesens wußten nichts von dieser ihrer kritischen Intention. Herr Buchez, der den Fanatismus der Nationalität auf den Fanatismus der Religion stützt, versteht seinen Helden Robespierre besser. Rom und Griechenland scheiterten an der Nationalität. Die Kritik sagt also nichts Spezifisches über die französische Revolution, wenn sie dieselbe an der Nationalität scheitern läßt. Sie sagt ebensowenig über die Nationalität, wenn sie den Egoismus derselben als rein bestimmt. Dieser reine Egoismus erscheint vielmehr als ein sehr dunkler, mit Fleisch und Blut versetzter, naturwüchsiger Egoismus, wenn man ihn etwa mit dem reinen Egoismus des Fichteschen Ich vergleicht. Ist aber seine Reinheit nur relativ, im Gegensatz zu dem Egoismus der feudalistischen Abgrenzungen, so bedurfte es keiner "neuen Prüfung der Revolution", um zu finden, daß der Egoismus, der eine Nation zum Inhalt hat, allgemeiner oder reiner ist als der Egoismus, der einen besonderen Stand und eine besondere Korporation zum Inhalt hat".

6 Βλ. ibid, απόσπασμα: “Das egoistische Individuum der bürgerlichen Gesellschaft mag sich in seiner unsinnlichen Vorstellung und unlebendigen Abstraktion zum Atom aufblähen, d.h. zu einem beziehungslosen, selbstgenügsamen, bedürfnislosen, absolut vollen, seligen Wesen. Die unselige sinnliche Wirklichkeit kümmert sich nicht um seine Einbildung, jeder seiner Sinne zwingt es, an den Sinn <soll wahrscheinlich heißen: an das Sein> der Welt und der Individuen außer ihm zu glauben, und selbst sein profaner Magen erinnert es täglich daran, daß die Welt außer ihm nicht leer, sondern das eigentlich Erfüllende ist. Jede seiner Wesenstätigkeiten und Eigenschaften, jeder seiner Lebenstriebe wird zum Bedürfnis, zur Not, die seine Selbstsucht zur Sucht nach andern Dingen und Menschen außer ihm macht. Παράβαλε Becoming Minority, Για μια κριτική του αστικού υποκειμένου, shades magazine, τεύχος 3, εκδ. Ευρασία, Αθήνα, 2021.

7 Βλ. Tronti, οπ., απόσπασμα: “The result of this has been that the concept of the autonomy of the political has been appropriated by a section of the workers’ movement with specific politics, by that section which generally is defined as the “right-wing revisionism” of social democracy. Now we must see whether, despite this appropriation of the concept, there is some element of this problem worth saving. In order to do so, we should not be afraid of our side possibly also using this same concept, especially in a discussion such as this one, to possibly revise the Marxian conceptual apparatus “from the left.” This is what I have to say regarding the topic of “autonomy.”"

8 Βλ. Die deutsche Ideologie. Kritik der neuesten deutschen Philosophie in ihren Repräsentanten Feuerbach, B. Bauer und Stirner und des deutschen Sozialismus in seinen verschiedenen Propheten. Geschrieben 1845-1846. Ι. Band. Kritik der neuesten deutschen Philosophie in ihren Repräsentanten Feuerbach, B. Bauer und Stirner, I. Feuerbach. Gegensatz von materialistischer und idealistischer Anschauung, A. Die Ideologie überhaupt, namentlich die deutsche απόσπασμα: Die Tatsache ist also die: bestimmte Individuen, die auf bestimmte Weise produktiv tätig sind, gehen diese bestimmten gesellschaftlichen und politischen Verhältnisse ein. Die empirische Beobachtung muß in jedem einzelnen Fall den Zusammenhang der gesellschaftlichen und politischen Gliederung mit der Produktion empirisch und ohne alle Mystifikation und Spekulation aufweisen. Die gesellschaftliche Gliederung und der Staat gehen beständig aus dem Lebensprozeß bestimmter Individuen hervor; aber dieser Individuen, nicht wie sie in der eignen oder fremden Vorstellung erscheinen mögen, sondern wie sie wirklich sind, d.h. wie sie wirken, materiell produzieren, also wie sie unter bestimmten materiellen und von ihrer Willkür unabhängigen Schranken, Voraussetzungen und Bedingungen tätig sind.

9 Βλ. Moses Dobruška, Πως άρχισαν όλα, Θέσεις του Στρασβούργου, Νοέμβριος 2023, σε

https://hangovertheory.substack.com/p/moses-dobruska. Ενδεικτικά αντιπαράβαλε, Διαρρήκτες της Φοιτητικής Κουλτούρας, Τώρα Είμαστε Όλοι Καθάρματα. Πόλεμος, Επιστήμη, Ακαδημία και η Λειτουργία τους στο Ελληνικό Παράδειγμα, Αθήνα, Ιανουάριος 2016.

10 Ενδεικτικά βλ. Gershom Scholem, From Frankism to Jacobinism: The Life of Moses Dobrushka, Uthwita Press, USA, 2023.

11Βλ. https://graymirror.substack.com/p/an-apology-to-sam-kriss, https://graymirror.substack.com/p/a-conversation-about-monarchy

12Βλ. https://graymirror.substack.com/p/the-trials-of-trump

13Βλ. https://hangovertheory.substack.com/p/10, https://www.ianalanpaul.com/10-preliminary-theses-on-trump/

14 Βλ. Τρόντι, οπ. Παράβαλε Walter Benjamin, Kapitalismus als Religion, [Fragment], in: Gesammelte Schriften, Hrsg.: Rolf Tiedemann und Hermann Schweppenhäuser, 7 Bde, Frankfurt am Main: Suhrkamp, 1. Auflage, 1991, Bd. VI, S. 100 – 102