Ο κριτικός διάλογος μεταξύ Théorie Communiste και Aufheben. Η συνάφεια ενός συντροφικού debate

 

Σε ικανό βαθμό, η τρέχουσα διανοητική σκευή μας σφυρηλατήθηκε κυρίως εντός του πραγματικού του διαλόγου μεταξύ της Théorie Communiste¹ και του Aufheben² για τα ζητήματα της καπιταλιστικής παρακμής και της κομμουνιστικής στρατηγικής, και για την κριτική στην αλλοτρίωση (μέσα δεκαετίας 1990 – τέλη δεκαετίας 2000).³

Σε ένα επί μέρους πλαίσιο, σε θεωρητικές αναζητήσεις μας και σε πτυχές της δράσης μας, επίδραση ανέπτυξε η διάσπαση (2004) του αρχικού Krisis Group σε Exit - Krise und Kritik der Warengesellschaft,⁴ και krisis⁵ – Kritik der Warengesellschaft. Αυτό, για όσους ενεπλάκημεν, σε ένα βιωματικό και αδιαμεσολάβητα εμπειρικό επίπεδο, αποτυπώθηκε στον τρόπο ένταξης στο σύστημα κοινωνικής εργασίας: όπως οι του Krisis το θέτουν -δυστυχώς, υποτιμητικά και απαξιωτικά- με το ότι η συντριπτική πλειοψηφία ημών στάζουμε στην δουλειά εργατικό ιδρώτα.⁶

Πέρα, όμως, από τον όποιο εργατικό εμπειρισμό, έχει εντοπισθεί έγκαιρα, ότι σε αυτές τις πτέρυγες της “Κριτικής της Αξίας”, οι φράσεις “κατάργηση της αξίας”, “αυτοκατάργηση του προλεταριάτου ως τάξη” απέκτησαν ab sich μια αυταξία, κάτι που φτάνει ως τα όρια του πολιτικού φετίχ. Αυτό έχει επισημανθεί και από τον Chris Arthur, με την ρητή αναφορά περί “απειλών” στο κείμενο κριτικής του προς την Théorie Communiste.⁷

Πρέπει να διευκρινίσουμε, σε ένα θεωρησιακό επίπεδο, η κομμουνιστική κίνηση έχει να κάνει με την αντίθεση μεταξύ χρηστικής και ανταλλακτικής αξίας. Ωστόσο, η κατάργηση της ανταλλακτικής αξίας, η κατάργηση της αφηρημένης εργασίας ως τέτοιας μπορεί να σημαίνει και εργοδοτική υποτροπή στην απληρωσιά, κάτι που έχει επισημανθεί και από τον Καφέντζη στο γνωστό κείμενο. Θεωρητικά μιλώντας, πχ. η οικιακή σκλάβα παράγει χρηστική αξία μέσω συγκεκριμένης εργασίας, ακόμη και χωρίς να χρειάζεται να ιδρώσει. Είναι αυτό αρκετό, ή κάτι το οποίο ικανοποιεί; Το παράδειγμα που επιστρατεύουμε, είναι λογικά οριακό, ώστε να καταφανεί ο έκθετος χαρακτήρας αυτής της μορφής πολιτικής ρητορικής, χωρίς στον ίδιο χρόνο να υποτιμώνται οι πραγματικές συμβολές αυτών των πτερύγων στην κριτική. Σε κάθε περίπτωση, η επικέντρωση της αντιπαράθεσης σε αυτό το ζήτημα ως τέτοιο, μας θυμίζει το χαντάκωμα σε κάποιο Βισμαρκικού τύπου χαράκωμα.

Από την μπάντα μας, αναδείξαμε πρόσφατες πρωτοβουλίες, σχηματοποιήσεις και μορφοποιήσεις, όχι μόνο ως τάσεις προς τα μπρος, αλλά και ως αποκρίσεις σε αντικειμενικές ανάγκες της ταξικής πάλης και της πολιτικής οργάνωσής της, σε πρώτο χρόνο αδιαφορώντας για τον τραχύ – μη εκλεπτυσμένο θεωρητικό χαρακτήρα τους.⁸

Ωστόσο, οι αντιπαραθέσεις και οι διάλογοι εντός της εργατικής κριτικής έχουν αξία και συνάφεια, και εντός διαφορετικών συγκυριών από αυτές εντός των οποίων το πρώτον αναπτύχθηκαν, ειδάλλως δεν θα ήταν εργατική κριτική, αλλά δημοσιολογία.

Το σχήμα της καπιταλιστικής παρακμής και της ταχείας κατάρρευσης, όπως διαπιστώθηκε από τους συμμετέχοντες, αποκρινόταν σε προηγούμενες εποχές ανάπτυξης του εργατικού κινήματος (Β, Γ Διεθνείς). Εν τούτοις, επαναλήφθηκε στα 2008-2012, μέσα από την μηχανικιστική εσφαλμένη ταύτιση καπιταλιστικής κρίσης και σοσιαλισμού, κύρια σε Ισπανία, Ελλάδα. Κατά την ίδια περίοδο, επανεπικαιροποιήθηκε η αντιδιαστολή αντικειμενισμού – υποκειμενισμού μέσα στις συζητήσεις για την στρατηγική οργάνωση και προοπτική των αγώνων. Άλλωστε, η πρώτη ένδειξη της αλλοτρίωσης στην καπιταλιστική κοινωνία είναι η αντιστροφή μεταξύ υποκειμένου και αντικειμένου μέσα στην ίδια την αφηρημένη εργασία, στο εργασιακό προτσές παραγωγής κεφαλαίου.⁹

Η πικρή αλήθεια είναι, ότι αμφότερες οι παραπάνω στρατηγικές ορίζουσες, όπως οι εκπρόσωποί των επίσημα και δημόσια δηλώνουν, έχουν ηττηθεί.

Αυτό, που παραγνωρίζεται, πέρα από τις όποιες μεταβολές και προσαρμογές της καπιταλιστικής κρατικής μορφής σε κρισιακές περιόδους, είναι ότι η στρατηγική του κεφαλαίου ως τέτοιου μέσα στην κρίση του αντλεί την αντικειμενικότητά της (η οποία την σχηματίζει και την μετατρέπει σε άμεση πολιτική υποκειμενικότητα) από τις αντεπιδρώσες δυναμικές, από τις αντεπιδρώσες αιτίες στον νόμο πτωτικής τάσης του ποσοστού κέρδους.¹⁰ Επομένως, αφ' ής στιγμής η υψηλά στρατηγική απόπειρα απέτυχε ή ηττήθηκε, αυτό, το οποίο απέμεινε στις δυνάμεις της επίδοξης νότιας αυτοκρατορίας, ήτο η ανάσυρση εκδοχών συστημάτων εθνικής οικονομίας, δηλαδή η οπισθοδρόμηση στον Sismondi και στον List. Βέβαια, μετά απ' όλ' αυτά, για όλα τα παραπάνω φταίει ο ιμπεριαλισμός και η (με μεταφυσικό τρόπο) διοχέτευση της υπεραξίας από την περιφέρεια στο κέντρο -λες και οι αξιότιμοι Sismondi και List, όπως ο Hobson και ο Hilferding είναι εκπρόσωποι της Αφρικανικής ανεξαρτησίας. -Τι να πουν δηλαδή και οι Βρετανοί εργάτες της TATA στα εργοστάσια του Talbot που καταδυναστεύονται από το Ινδικό μονοπωλιακό κεφάλαιο.

Αυτή η προβληματική (όπως και τότε) εν τέλει εισάγει μια επίπλαστη χωριστικότητα μέσα στο εργατικό κίνημα, μέσα στην ταξική πάλη: βόρειοι εργάτες που υποτίθεται, ότι κερδίζουν απ' τον ιμπεριαλισμό, και νότιοι άδολοι εργάτες. Ωστόσο, δεν είναι μόνο θέμα επίπλαστου χωρισμού, αλλά ακόμη χειρότερα, ένα κοσμοείδωλο θυματοποίησης των εργατών στις γεωγραφικά νότιες Ευρωπαϊκές χώρες. 

Είναι κάτι που έχει απορριφθεί από την ίδια την εργατική τάξη, παρόλο που κάθε τόσο επαναφέρεται με την μορφή της απαίτησης για την Ιδέα του απόλυτου, του καθολικού συγκεκριμένου, με την μορφή της απαίτησης για θεσμικού τύπου πολιτική απαγόρευση κάθε μορφής αφηρημένου. Σ' αυτό, το αφηρημένο – συγκεκριμένο όχι μόνο δεν κατανοείται ως διαλεκτική, όχι μόνο κατανοείται δυϊστικά, αλλά μάλλον εντάσσεται σε Μανιχαϊστικές αντιλήψεις και κατανοήσεις. Στην εσωτερικότητα του προβλήματος, ακόμα και η έννοια του συγκεκριμένου δεν εκλαμβάνεται ως συνόψιση πολλαπλών προσδιορισμών, ενότητα του πολλαπλού κλπ. (κάτι το οποίο στον Φορμαλιστικό και στον Σχολαστικιστικό Εγκέφαλο αντικαθρεφτίζεται ως αφηρημένο), αλλά στρεβλωτικά ταυτίζεται με κάποιο επίπεδο περιπτωσιολογικής εξαντλητικής υπερανάλυσης, δηλαδή με την ίδια την μεταφυσική και μέθοδο του Σχολαστικισμού.

Φρονούμε, μέσα από την εμπειρία μας, ότι πρόκειται για συμπτώματα παρεκτροπών  υποκρυπτόμενων πίσω από δήθεν φιλοσοφικές δικαιολογήσεις. Θα πρέπει, όμως, να καταστεί αντικείμενο αναλογισμού, ότι η σε όλες τις περιστάσεις απαίτηση για κατάργηση της (ανταλλακτικής) αξίας μοιραία συνεπάγεται την απαίτηση για κατάργηση της αφηρημένης εργασίας: απ' αυτό μέχρι την φιλοσοφικοποίηση της συγκεκριμένης απαίτησης και την θεσμική εμφάνισή της ως κατάργηση του αφηρημένου -δεν είναι μεγάλος ο δρόμος

Σ' όλ' αυτά, η αλλοτρίωση άπτεται της ίδιας της συγκρότησης του σύμφωνα με τον Επίκουρο κόσμου των εμφανίσεων, δηλαδή όχι μόνο ως χωρισμός του εργάτη από το προϊόν της εργασίας κοκ, αλλά χωρισμός του υποκειμένου από την ίδια την εαυτότητά του. Αυτό είναι μια συνθήκη εξατομίκευσης του υποκειμένου:¹¹ η Επικούρεια συγκρότηση του κόσμου των εμφανίσεων ως ατομικού κόσμου, ως κόσμου ατόμων.

1 Βλ. https://sites.google.com/site/theoriecommuniste/home

2 Βλ. https://libcom.org/article/aufheben

3 Για το σύνολο των κειμένων βλ. The Theory of Decline or the Decline of Theory INCLUDING THE DEBATES WITH THÉORIE COMMUNISTE AUFHEBEN, THÉORIE COMMUNISTE AND CHRIS ARTHUR

4 Βλ. https://www.exit-online.org/index.php

5 Βλ. https://www.krisis.org/

6 Αντιπαράβαλε https://www.krisis.org/2022/enough-sweating/, https://theshadesmag.wordpress.com/2022/05/14/arketa-me-ton-idrota/. Για μια πρωτόλεια κριτική στην κεντρική θέση του Krisis βλ. https://theshadesmag.wordpress.com/2021/07/08/h-ipothesi-tou-norbert-trenkle/

7 Βλ. Chris Arthur vs Theorie Communiste on alienation, (2004), σε https://libcom.org/library/on-theorie-communiste

8 Βλ. https://techspek999.blogspot.com/2023/12/blog-post_4.html, https://techspek999.blogspot.com/2023/11/e.html, https://techspek999.blogspot.com/2023/06/blog-post_26.html

9 Ενδεικτικά βλ. https://techspek999.blogspot.com/2022/12/blog-post_21.html

10 Βλ. Das Kapital, III. Band: Der Gesamtprozeß der kapitalistischen Produktion, III. Gesetz des tendenziellen Falls, 14. Entgegenwirkende Ursachen

11 Βλ. Παύλος Κ. Σούρλας, Εξατομίκευση και Γενίκευση στην Φιλοσοφία της Πράξης, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, Δεκέμβριος 2021.