Στην Γερμανία η προοπτική οικοδόμησης μιας νέας μορφής συλλογικής ζωής, μιας νέας ποιότητας κοινωνικών σχέσεων ετέθη ρητά από τον Ρομαντικό ποιητικό χώρο εν μέσω του ριζοσπαστικού προχωρήματος της Φραγκικής Επανάστασης. Το ποιητικό κείμενο “Ο Κομμουνισμός των Πνευμάτων”[1] (1790/93), που αποδίδεται στον Χόλντερλιν,[2] αποτυπώνει την οργανική σύνδεση της χειραφέτησης του ανθρώπινου, της χειραφέτησης των Γερμανικών χωρών, ως αφηρημένο συνολικό, με την ιστορική παράδοση του Κομμουνισμού στην Γερμανία, η οποία ξεκινάει με την Νέα Ιερουσαλήμ του Μύνστερ (Täuferreich von Münster) εν τω μέσω του Πολέμου των Χωρικών.[3]
Επ’ αυτού πρέπει να ξεκαθαρισθεί, ότι δεν κινούμεθα μέσα σε μια Ουτοπία, αλλά σε ενεργή υλική ιστορική κίνηση, που κατά την εκτύλιξή της έχει έντονο βίαιο, συγκρουσιακό και ένοπλο χαρακτήρα.
Στον Χόλντερλιν, το πρόταγμα της χειραφέτησης αποκτά έναν συνολικό, κατά κάποιο τρόπο συμπαντικό χαρακτήρα, που έχει να κάνει με την εκπήγαση της χειραφετημένης ανθρωπότητας από τον πολιτισμό των Τιτάνων. Ακόμα κι ο πρώιμος Φιλελληνισμός του Χόλντερλιν, η στράτευσή του στην υπόθεση της Ελληνικής ανεξαρτησίας και απελευθέρωσης, παρουσιάζεται μέσα από ένα Τιτάνιο παράδειγμα.[4]
Αυτό διαμόρφωσε μια ολόκληρη παράδοση Μεταφυσικού Ανθρωπισμού, πρωτοβιομηχανικά προσδιορισμένου, που κατά τα εφηβικά χρόνια μας οδήγησε στην σφυρηλάτηση του Προμηθεϊκού αρχετύπου.[5] Πρέπει, όμως, να διευκρινισθεί, ότι δεν αποτελεί μόνο μια αισθητική προτίμηση καλλιτεχνικής ποιότητας, ένα κατά Ν-Γ ηθικοαισθητικό παράδειγμα, αλλά για μια οντολογικής ισχύος κατανόηση:[6] κάτι που φέρνει τον Άνθρωπο ως ρίζα όλων των πραγμάτων (πάντων χρηµάτων µέτρον ἐστίν ἄνθρωπος). Αυτό διασώζεται μέχρι και την Βισμαρκική θολούρα του Β΄ Ράιχ, και επαναδιατυπώνεται από τον Νίτσε στο “Η Γέννηση της Τραγωδίας” μέσα από την οντολογική σύνδεση Τιτάνων – προελευσιακής Βαρβαρικότητας - Γερμανικότητας.[7]
Ωστόσο, αν στο γενικότερο συγκείμενο στενοκεφαλιάς και μιμητισμού, το διασωθέν απ’ τον Νίτσε Προμηθεϊκό αρχέτυπο ξέφτισε σε ένα ευτελές εθνικιστικό φτιασίδωμα, στα μετά τον Γερμανικό Ρομαντισμό χρόνια, ο Χάινριχ Χάινε παρέδωσε την δική του κομμουνιστική κατανόηση.[8] Σ’ αυτό, ο Κομμουνισμός αποδίδεται ως ένα ιστορικό στρατόπεδο που συγκροτείται από την πραγμάτωση της προσίδιας Ιδέας: πρόκειται δηλαδή, για μια Εγελιανή παρουσίαση.
Η ανάπτυξη της κριτικής κατά τα ίδια χρόνια της δεκαετίας του 1840, φανέρωσε την κομμουνιστική ενεργότητα όχι μόνο μέσα στην Μεταφυσική, Πνευματική σφαίρα της Ποιητικής,[9] ή μέσα από την Εγελιανή ενεργότητα της Ιδέας, αλλά ως χωρικές κομμουνιστικές εγκαταστάσεις, ευρισκόμενες κύρια στην Βόρεια Αμερική.[10] Απ’ αυτήν την άποψη, όπως τεκμηριώνει ο Ένγκελς, η βιομηχανική ανάπτυξη, ο αγγλικός σοσιαλισμός, το λιμπερτινικό πλαίσιο, η παράδοση συλλογικοποίησης του ριζοσπαστικού Σεκταρισμού, οδήγησε στην συγκρότηση των πρώτων μορφών παραγωγικών και εργασιακών κομμούνων στην Βόρεια Αμερική.
Σε αυτό, το ποιοτικό προχώρημα συνίσταται στο ότι η κομμούνα αναδεικνύεται μέσω της συνολικής οργάνωσης της παραγωγικής και αναπαραγωγικής δραστηριότητας, ως βασική μορφή συλλογικής ζωής, και όχι μόνο ως μια λέσχη πολιτικοποιημένων ριζοσπαστών και διανοούμενων της πόλης, όπως ήτο το εξ ανάγκης παράδειγμα στην Γερμανία της περιόδου.
Αυτό οφείλεται ακριβώς στην έλλειψη καταστολής και σε έναν εμπεδωμένο λιμπερτινισμό, που υπήρχε στην Αμερική, σε αντίθεση με τις συνθήκες λογοκρισίας και πολιτικών διώξεων του Πρωσικού κρατικισμού.[11]
Η Πρωσική καταστολή έφτασε στο σημείο αφαίρεσης της ιθαγένειας για δήθεν προδοσία, εξ αιτίας της δημοσίευσης (Φεβρουάριος 1844) στα Γερμανο-Φραγκικά Χρονικά του “Ιουδαϊκού Ζητήματος”. Αυτό που ενόχλησε σφόδρα, ήτο ότι αντελήφθη την περιγραφή του κειμένου ως το αντεστραμμένο είδωλό της: αφενός αναγνώρισε στην κριτική της αστικής κοινωνίας (την οποία στο κρατικό υποσυνείδητό της είχε ταυτισμένη με τον ίδιο τον καμεραλισμό), στην διάκριση μεταξύ πραγματικής και εικονικής κυριαρχίας, στην διάκριση μεταξύ τυπικής και οικονομικής ισότητας, όλες τις Συνταγματικού χαρακτήρα ελλείψεις και υστερήσεις της, σε τελική ανάλυση την ίδια την ηθικοπολιτική υπο-κρισία της, και αφετέρου δεν μπόρεσε ποτέ να χωνέψει, ότι ο Αμερικανικός Βορράς είχε ήδη καταστεί πολιτικό κράτος, ήτοι είχε ήδη από τότε επιτύχει ένα ανώτερο επίπεδο πολιτικής και συντακτικής ανάπτυξης. Εν ολίγοις, ακόμα και στο τότε επίκαιρο “πατριωτικό” και δημοκρατικό ζήτημα της συντακτικής και συνταγματικής ενοποίησης των Γερμανικών χωρών και της μαχητικής κατάργησης του μοναρχισμού και αρχοντισμού, η Πρωσική καταστολή έμπαινε εμπόδιο, και απ’ την ίδια την φύση της δεν μπορούσε να προσχωρήσει ακόμη και στον όποιο μπουρζουάδικο προοδευτικό πατριωτισμό: ήτο μια ενδιάμεση συνθήκη κατακερματισμού και καθυπόταξης της χώρας και όχι μια δυναμική χειραφέτησης και ανάπτυξής της. Εν τέλει, η Πρωσική καταστολή ήτο ο απόλυτος αγνωστικισμός μέσω από την (αυτιστικού τύπου) επιβεβαίωση αυτής της ιδίας. Το credo της: «καταστέλλω, λογοκρίνω, άρα υπό-άρχω». Ήταν επόμενο, ότι το εμφατικό σύνθημα “Πόλεμος στις Γερμανικές Συνθήκες/Έδρες”[12] θα γινόταν, όπως κι έγινε, κοινό κτήμα της πλειοψηφίας των ριζοσπαστικών, ελευθεριακών, πραγματικά δημοκρατικών στοιχείων της εποχής. Μα ακόμα, και στον οντολογικό προσδιορισμό του τότε εθνοτικού προβλήματος εκείνης της εποχής, να αυτοπροσδιορίζεσαι σαν Πρώσος, δεν σήμαινε τίποτα: ήτο απλά μια τυχαιότητα, ένας απλός γεωγραφικός προσδιορισμός: ότι σε έφεραν στον κόσμο σε κάποια εδάφη, τα οποία κάποιοι μεγαλόσχημοι απ’ τον Επταετή Πόλεμο και μετά ονόμαζαν Πρωσικά. Στον όποιο ποιοτικό προσδιορισμό του ο αυτοπροσδιορισμός Πρώσος αποκτούσε συγκεκριμένο νόημα μόνο ταυτιζόμενος εν μέρει με την όλως αντιφατική ιστορική πορεία του Χριστιανισμού στην Γερμανία.
Επομένως, στην Ευρώπη, τόσο προτού, όσο και μετά το 1848, η άμεση και πολιτική αντιπαράθεση ενάντια στις ποικιλώνυμες μορφές κρατικής καταστολής αποτέλεσε προσδιοριστική πολιτική δυναμική για την υλικότητα και την μορφή κάθε κομμούνας.
Η ανάγκη συνολικής αντιπαράθεσης ενάντια
στο κράτος (είτε εμφανιζόταν μέσα στην πραγματικότητα της ταξικής πάλης ως Ιδέα, είτε εμφανιζόταν ως Κόμμα) ώθησε αντικειμενικά στην αναγνώριση
και παραγωγή Κομμουνιστικού Κόμματος, αρχικά στην Γερμανία, και στην συνέχεια
σε όλη την Ευρώπη, λειτουργούντος με διάχυτο τρόπο. Ωστόσο, οι μορφές Κομμούνας
είτε σε βιωματικό, είτε σε συνολικό, είτε ακόμα σε ad hoc επίπεδο,
είτε άπτονται είτε όχι, είτε είναι ενταγμένες είτε όχι, σε αυτό που ονομαζόταν
τότε Κομμουνιστικό Κόμμα, σε κάθε περίπτωση έχουν τον ανεξάρτητο χαρακτήρα τους.
Αυτό έχει να κάνει με τον ίδιο τον υλικό χαρακτήρα τους ως οργανωμένες μορφές
ζωής.[13]
[1] Βλ. Hölderlin
: «Communismus der Geister / Communisme des esprits», Le SauteRhin, 29 Jan
2023, σε https://www.lesauterhin.eu/holderlin-communismus-der-geister-communisme-des-esprits/,
Hölderlin. Friedrich, “Communism of Spirits,” trans. by Joseph Albernaz and
David Brazil, The Germanic Review: Literature, Culture, Theory, Vol. 97, Issue
1, 2022, pp. 5-6.
[2] Ενδεικτικά βλ. COMMUNISMUS
DER GEISTER: SOURCES, TRANSLATIONS, DISCUSSIONS, σε https://aphelis.net/communismus-der-geister/#translations, Joseph Albernaz, “The Missing Word of History: Hölderlin and ‘Communism’,” The Germanic Review: Literature, Culture, Theory, Vol. 97, Issue 1, 2022, pp. 7-29
[3] Ενδεικτικά βλ. https://en.wikipedia.org/wiki/M%C3%BCnster_rebellion, Claus Bernet, The Concept of the New Jerusalem among Early Anabaptists in Münster 1534/35. An Interpretation of Political, Social and Religious Rule, Archiv
für Reformationsgeschichte, Vol. 102, Issue 1, October 2011, pp. 102-175, Friedrich
Engels, Der deutsche Bauernkrieg, geschrieben im Sommer 1850. Erstmalig
veröffentlicht in:
"Neue
Rheinische Zeitung. Politisch-ökonomische Revue", Fünftes und Sechstes
Heft, Mai bis Oktober 1850. Nach der letzten von Friedrich Engels besorgten
Ausgabe von 1875. Auf Abweichungen von der Erstveröffentlichung wird in
Fußnoten verwiesen.
[4] Βλ. Χόλντερλιν, Υπερίων ή ο
Ερημίτης στην Ελλάδα, μτφ. Γκεμερέι Λαυρέντιος, εκδ. Ηριδανός, Αθήνα,
Δεκέμβριος 1982.
[5] Για την σύγχρονη φιλοσοφική ανάπτυξή του παράβαλε Ray Brassier, “Prometheanism
and its Critics”, in Robin Mackay and Armen Avanessian (eds.), Accelerate. The accelerationist reader,
Urbanomic, UK, 2014, pp. 466-487.
[6] Βλ. Zur
Kritik der Hegelschen Rechtsphilosophie. Einleitung. Geschrieben Ende 1843 -
Januar 1844, Deutsch-Französische Jahrbücher, Paris 1844, απόσπασμα: Die
Skythen haben keinen Schritt zur griechischen Kultur vorwärts getan, weil
Griechenland einen Skythen unter seine Philosophen zählt. Zum Glück sind wir
Deutsche keine Skythen.
[7] Ενδεικτικά βλ. Φρίντριχ Νίτσε, Η
Γέννηση της Τραγωδίας. Νέα Έκδοση, μτφ. Ζήσης Σαρίκας, εκδ. Βάνιας, Αθήνα,
2008, Κεφάλαιο 9, ενότητα 9, σ. 106-110.
[8] Βλ. Heinrich Heine: Κομμουνισμός ο Σκυθρωπός Ήρωας
(1842), εισ. Benjamin Conti, μτφ.
Homo Negativus, σε shades magazine, τ.
3, εκδ.
Ευρασία,
Αθήνα,
Αύγουστος
2021, σ.
143 επ.
[9] Ενδεικτικά βλ. https://my-blackout.com/2023/06/23/communism-of-spirits-documents-1-3/
[10] Βλ. Friedrich
Engels, Beschreibung der in neuerer Zeit entstandenen und noch bestehenden
kommunistischen Ansiedlungen, Aus: "Deutsches Bürgerbuch für 1845",
Darmstadt 1845. S. 326-340
[11] Παράβαλε Mikhail Bakunin, The Reaction in Germany. From the Notebooks of a
Frenchman, Die Reaktion in Deutschland. Ein Fragment von einem Franzosen’ first
appeared in Arnold Ruge (ed.), Deutsche Jahrbücher fur Wissenschaft and Kunst,
nos. 247–51 (Leipzig, October 17th-21st, 1842) under the pseudonym “Jules
Elysard., σε https://www.marxists.org/reference/archive/bakunin/works/1842/reaction-germany.htm
[12] Krieg den deutschen Zuständen! Allerdings!
[13] Βλ. Kristin
Ross, The Commune Form: The Transformation of Everyday Life, Verso, 2024, Kristin
Ross: The commune as a form of life, 25/5/2023, σε https://autonomies.org/2023/05/kristin-ross-the-commune-as-a-form-of-life/
No comments:
Post a Comment