IV.
Δεν αμφισβητούμε ότι για τη μη εκμεταλλευτική, μη αλλοτριωτική, ενεργά βιομηχανική, παραγωγική κίνηση μία από τις κομβικές δυναμικές είναι ο συνδυασμός του κεντρικού σχεδιασμού ως συνολικής κοινωνικής σχέσης, ως μορφής του εργατικά προσδιορισμένου κοινωνικού, και η επιβολή εργατικού ελέγχου ως θεσμικής μορφής εργατικής ταξικής πάλης.
Αυτό το οποίο απομυστικοποιούμε μέσα από την εργατική κριτική μας, είναι ότι ο κεντρικός σχεδιασμός ως φετίχ είναι η ίδια η απολυτοποίηση της Κρατικής Επιστήμης: όπως ο τόκος εμφανιζόταν στη φιλελεύθερη καπιταλιστική συνείδηση και λειτουργία ως το αυτόματο φετίχ,[1] στην Κρατική Επιστήμη του κρατικού καπιταλισμού, ο αυτοματικός κεντρικός σχεδιασμός είναι το (τεχνοεπιστημολογικό) φετίχ του θετικιστικού αντικειμενισμού. Εκεί που οι τράπεζες και το χρηματικό σύστημα αναλαμβάνουν σύμφωνα με την κριτική ανάλυση του Μαρξ το ρόλο της συλλογικής οργάνωσης και διαχείρισης του συνολικού προτσές της καπιταλιστικής παραγωγής,[2] στην Κρατική Επιστήμη, η όλη ιδέα μεταλλάσσεται, κι η καπιταλιστική υποκειμενικότητα ως μορφή της αναρχίας του ελεύθερου καπιταλιστικού ανταγωνισμού και ανάπτυξης αντικαθίσταται από την αλάθητη θετική, αντικειμενική επιστήμη: ο τραπεζίτης με το φίνο λονδρέζικο ή μιλανέζικο κοστούμι αντικαθίσταται από τον κομματικοκρατικό επιστήμονα με τη συχνά αφανή ρόμπα: ο αυτοαναφορικός τρόπος λειτουργίας της αξίας ως τέτοιας (αυτοπολλαπλασιασμός, αυτοεπέκταση) δείχνει να υποσκελίζεται από ένα αχανές, διαχωρισμένο από το κοινωνικό, εξουσιαστικό σύστημα λήψης καθημερινών μυριάδων αποφάσεων και εκπόρευσης προσταγών. Στην ακραία λογική, χωριστική συνεπαγωγή του (δηλαδή στην πληρότητα της αντίφασής του προς το καπιταλιστικό περιεχόμενο) αυτό το φετίχ λαμβάνει την αφηρημένη μορφή της εξίσωσης κράτος in sich = σοσιαλισμός an sich.
Ο σύγχρονος καπιταλισμός διαθέτει (κάτω και από το βάρος του ταξικού ανταγωνισμού) πλείστες όσες μορφές κεντρικού σχεδιασμού: η πολεοδομία, η χωροταξία, η κρατική διοχέτευση προγραμμάτων χρηματοδοτήσεων και επενδύσεων από ΕΕ κεφάλαια, ο καθορισμός των εμπορικών και βιομηχανικών χρήσεων γης, το ίδιο το γεγονός του πολέμου, η δράση του στρατού σε εμπόλεμες-ένοπλες συνθήκες είναι δείγματα άμεσα οικονομικού καπιταλιστικού κεντρικού σχεδιασμού συνυπολογιζομένων των τομέων κοινωνικής (ανα-)παραγωγής που ανήκουν άμεσα στο κράτος (τομείς υγείας, εκπαίδευσης, πρόνοιας). Η σοσιαλδημοκρατική, θετικιστική αντίληψη συνήθως λέει ότι αν όλο αυτό ποσοτικά συνολικοποιηθεί (με εθνικοποιήσεις, κρατικοποιήσεις κλπ) τότε θα έχουμε σοσιαλισμό, επειδή η κεντρική οικονομική δυναμική θα είναι ο αυτοματικός κεντρικός σχεδιασμός και όχι ο νόμος της αξίας.
Όλοι γνωρίζουμε ότι αυτό το παραμύθι πουλήθηκε κατά τις μεταπολεμικές δεκαετίες στην εργατική τάξη των ευρωπαϊκών χωρών (όπως και σε Χιλή) από τα τότε επίσημα ΚΚ και από συγκεκριμένους ιδεολόγους του τότε ΚΚΣΕ και της Ρωσικής Κρατικής Επιστήμης.
Ωστόσο, ήδη από τις αρχές της δεκαετίας του 1920 όταν σχεδιαστικά οικονομικά προγράμματα άρχισαν να εφαρμόζονται στη Σοβιετική Ρωσία (μέσα από τον πολεμικό κομμουνισμό και τη λεγόμενη σοσιαλιστική πρωταρχική συσσώρευση του Πρεομπραζένσκυ και του Μαντέλ)[3] και σε βιομηχανικές περιοχές του γερμανικού κόσμου ως απόρροια της πρόσκαιρης πολιτικής νίκης του SPD κατά το επαναστατικό εργατικό προτσές, κορυφαίοι εκπρόσωποι της Αυστριακής Σχολής, όπως ο Χάγιεκ και ο Mises δημοσίευσαν έργα κριτικής που επικέντρωναν στο πρόβλημα υπολογισμού (calculation) στο σοσιαλιστικό κεντρικό σχεδιασμό.[4] Σε αυτήν την κριτική, δεν ήταν μόνο οι τεχνικές δυσκολίες του αυτοματισμού και υπολογισμού οι οποίες αναπόδραστα επέφεραν τις αποτυχίες των σχεδιοποιημένων οικονομιών εντός της παγκόσμιας ολότητας, αλλά και η διαλεκτική διαπλοκή και αντίθεση υποκειμενικού-αντικειμενικού, αυτοματικού-συνειδητού.
Από τη σκοπιά της Κρατικής Επιστήμης, μία κυρίαρχη απόκριση στις τελευταίες διαζεύξεις αντιθέσεων ήταν η ποικιλότροπη προαγωγή και συχνά βίαιη εφαρμογή θετικιστικών, καταφατικών κρατικών ανθρωπολογιών ώστε δήθεν να επιλυθεί το όλο πρόβλημα, κάτι το οποίο επίσης επέδειξε τη φρικιαστική αποτυχία του κατά τον ΠΠΒ.
Η οικτρή ιστορική αποτυχία αυτής της (κατά το μάλλον πειραματίστικης) γραμμής ανάλυσης και εφαρμογής μέσα στους κόλπους της Κρατικής Επιστήμης ώθησε την τελευταία σε πιο γειωμένες και πραγματιστικές εφαρμογές αναφορικά με το μηχανικό αυτοματισμό του κεντρικού σχεδιασμού. Ήταν η εποχή της τρίτης βιομηχανικής επανάστασης που είχε ακριβώς σαν αιχμές την πληροφορική, το μηχανικό υπολογισμό (computation), τις τηλεπικοινωνίες και την κυβερνετική.[5] Πάγια από τις δεκαετίες του 1950 και 1960, η CIA προειδοποιούσε και ανέφερε για την ανάπτυξη Σοβιετικών Λογικών Μηχανών, μηχανοποίησης της σκέψης και αυτοματισμών για τη διεξαγωγή του Ψυχρού Πολέμου (ΠΠΓ) και την αύξηση της παραγωγικότητας κατά την υλοποίηση των πλάνων κεντρικού σχεδιασμού.[6]
Η σοβιετική αντίληψη για τον κεντρικό σχεδιασμό άλλαζε: από συλλογική εμπρόθετη, συνειδητή δραστηριότητα της εργατικής τάξης και του ανθρώπινου δυναμικού και των ανθρώπινων πόρων του Κόμματος (όπως προβαλλόταν προπολεμικά) μεταπολεμικά όλο και πιο πολύ προβαλλόταν και ιδεολογικοποιούταν ως τεχνικά και μηχανικά οργανωμένος αυτοματισμός: οι ειδικοί και γνώστες αυτού του πράγματος προωθούνταν σε όλα τα κλιμάκια του Κόμματος και της διοίκησης, ως ένα ειδικό διοικητικό apparatus, ως μια νέα διαχωρισμένη μορφή εξουσίας η οποία επίσης ταυτιζόταν με την Κρατική Επιστήμη, την ίδια στιγμή κατά την οποία από τους κόλπους της τελευταίας εκπορευόνταν μαζικά κύματα ιδεολογικοποιημένου θετικισμού (συχνά στην καινούρια τότε μορφή του δομισμού) μέσα στα ιδρύματα.
Εν τούτοις, από τα μέσα της δεκαετίας του 1960, στα αντίστοιχα HΠΑ κέντρα κυοφορούταν μια συνολική επιστημολογική και ιδεολογική αντεπίθεση εις βάρος του κεντρικού σχεδιασμού και ό,τι αυτός συμπεριελάμβανε. Καρπός αυτής της στρατηγικής ήταν η στα 1964 συλλογική έκδοση με τίτλο “Central Planning And Neomercantilism”[7]. Η κεντρική ιδέα ήταν απλή και μεγαλοφυής: η ανάπτυξη όλων των υλικών τάσεων και δυναμικών του φιλελεύθερου καπιταλισμού των 17ου-19ου αιώνων θα επέφερε το ξεχαρβάλωμα του κεντρικού σχεδιασμού -και αποδείχθηκε σε γενικές γραμμές σωστή.
Στον ίδιο χρόνο, σφυρηλατούνταν προωθημένες (μη-νεοφιλελεύθερες) κριτικές, όπως η απογύμνωση των κυβερνετικών του ανταγωνισμού ως μορφή κοινωνικού βιολογικισμού.[8] Η ιδεολογία της Κρατικής Επιστήμης της ΕΣΣΔ ασφυκτικά παραγεμισμένη με όλα τα είδη θετικισμού και τυπικολογικισμού έμοιαζε αντιδραστική και παρωχημένη μπροστά στις νέες ΗΠΑ ιδέες και κριτικές εννοιολογήσεις. Η ΗΠΑ διανοητική πρωτοπορία έμοιαζε ότι γινόταν ο φορέας μιας πραγματικά επικαιροποιημένης (updated) διαλεκτικής και μαρξικής κριτικής στο θετικισμό και στο μηχανιστικό βιολογικισμό, και ότι αυτές οι επιστημολογίες σιωπηρά υποτίθεντο στην ίδια τη δομική λειτουργία του κεντρικού σχεδιασμού ως αυτοματικού.
-Θα επιμείνουμε στην ανάδειξη της κριτικής στα βιολογικίστικα κυβερνετικά ως νέες εκδοχές κρατικών καταφατικών και θετικιστικών ανθρωπολογιών και εθνολογιών. Θεωρούμε ότι οι πρόσφατοι αποκτηνωτικοί και βιολογικά ρατσιστικοί λόγοι (discourses) του όλου πλέγματος της ισραηλινής στρατοκρατίας και μπατσοκρατίας είναι άμεσα συναφείς σε τέτοιες εκδοχές κυβερνετικών. Περαιτέρω, υλικά και πραγματικά δείγματα (samples) εκ της εργασίας μας, ενδεικνύουν ότι πρόσφατες επιστημολογίες υποτιθεμένων παραδοσιακών μαρξιστών, αλλά και αποαποικιακών περί μιας πριμιτιβιστικής και θετικιστικά ανθρωπολογικής πλαισίωσης του αντισιωνισμού, της ετερότητας κλπ είτε συνειδητά είτε ασυνείδητα μυστικοποιούν (και αντεστραμμένα κανονικοποιούν) την πολεμική δράση και προπαγάνδα του ισραηλινού στρατού.
V.
Κατά τη διάρκεια της τέταρτης βιομηχανικής επανάστασης, η Κρατική Επιστήμη προσπαθώντας ασθμαίνουσα να προσαρμοσθεί οργανικά στο μη διαμεσολαβημένο βιομηχανικό προτσές, απέκτησε το φετίχ των φετίχ: AI.
Σε ακραίες, αλλά υπαρκτές εφαρμογές αυτής της νέας μόδας, ακόμη και το chatgpt επιφορτίζεται με Καντιανού τύπου δικανικά, αποφαντικά -εσχάτως και παιδαγωγικά- καθήκοντα, ενώ το πιο πρόσφατο ιδεολογικό κύμα της Κρατικής Επιστήμης είναι η θεωρησιακή ρεαλιστικοποίηση-υποστασιοποίηση κάθε πράγματος, κάθε στοιχείου του κεφαλαίου στις αναρίθμητες μορφές του.
Η μαζικοποίηση της AI επικαιροποιεί την όλη κουβέντα περί κεντρικού σχεδιασμού, επομένως και τα κρατικοσοσιαλιστικά όνειρα της Κρατικής Επιστήμης. Το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα αυτών των τάσεων είναι η εκπόνηση θεωρητικών και πραγματικών πειραμάτων και προβολών περί διεξαγωγής του οικονομικού προτσές από έναν AI πράκτορα (ο οποίος -όλως τυχαίως- ονομάζεται Μαξ)[9] και όχι από την κακή, άδικη και ανήθικη αγορά.
Ακόμα κι ένα παιδί της μέσης εργατικής οικογένειας μπορεί να καταλάβει ότι αυτές οι ιστορίες είναι κατ’ ελάχιστον στάχτη στα μάτια των εργατών: στον ίδιο χρόνο μυστικοποιούν και προετοιμάζουν τεχνολογικές επιθέσεις του κεφαλαίου στην εργασία, πρακτορεύουν μια μεγαλύτερη ποσοτική αναλογία σταθερού κεφαλαίου ως προς το μεταβλητό. Και κατ’ αυτόν τον τρόπο η όλη χοάνη των προβληματικών περί του νόμου πτωτικής τάσης του ποσοστού κέρδους επανατίθεται -συχνά μέσα από τη late eighties οπτική του Καφέντζη.
Επιπρόσθετα, παρόμοιες προβληματικές τίθενται και από μια πιο μακροχρόνια και μακροπρόθεσμη ιστορική προοπτική: η πτώση της αξίας του εμπορεύματος της εργατικής δύναμης (μέσα από την αντικατάσταση ζωντανών κοινωνικών δραστηριοτήτων απαιτούμενων για την αναπαραγωγή και διαμόρφωση της εργατικής δύναμης από λειτουργίες νεκρής εργασίας, σταθερού κεφαλαίου όπως είναι η AI) επιφέρει συνολικά πτώση της αξίας του κοινωνικού συνολικού κεφαλαίου: με άλλα λόγια ιστορικό κατέβασμα του σύγχρονου καπιταλισμού μέσα από τον ίδιο τον Αξιακό Προσδιορισμό.
[1] Βλ. Marx, ibid, V. Spaltung des Profits in Zins und Unternehmergewinn. Das zinstragende Kapital, 24. Veräußerlichung des Kapitalverhältnisses in der Form des zinstragenden Kapital, S. 404 επ.
[2] Βλ. ibid, 27. Die Rolle des Kredits in der kapitalistischen Produktion, 29. Bestandteile des Bankkapitals, S. 451 επ., 481 επ.
[3] Ενδεικτικά βλ. https://en.wikipedia.org/wiki/War_communism, https://en.wikipedia.org/wiki/Primitive_socialist_accumulation
[4] Ενδεικτικά βλ. https://en.wikipedia.org/wiki/Economic_calculation_problem, Hayek, Friedrich (1935). "The Nature and History of the Problem"; "The Present State of the Debate". Collectivist Economic Planning. pp. 1–40, 201–243, Von Mises, Ludwig (1990). Economic calculation in the Socialist Commonwealth, Mises Institute, https://cdn.mises.org/Economic%20Calculation%20in%20the%20Socialist%20Commonwealth_Vol_2_3.pdf
[5] Ενδεικτικά βλ. Laura Kurek, The Peculiar History of Computers in Soviet Union, https://www.wilsonquarterly.com/quarterly/_/the-peculiar-history-of-computers-in-the-soviet-union, Soviet Cybernetics: An Introduction by Renato Flores, Oct. 15, 2022, https://cosmonautmag.com/2022/10/soviet-cybernetics-an-introduction/#:~:text=The%20theory%20of%20fast%2Dacting%20electronic%20computing%20machines,logical%20processes%2C%20similar%20to%20human%20thought%20processes.
[6] Ενδεικτικά βλ. https://www.cia.gov/readingroom/docs/DOC_0000500598.pdf, https://www.cia.gov/readingroom/docs/CIA-RDP85T00875R001700010088-3.pdf, https://www.cia.gov/readingroom/docs/DOC_0000500644.pdf, https://www.cia.gov/readingroom/docs/DOC_0000498114.pdf, https://www.cia.gov/readingroom/docs/CIA-RDP90T01298R000400180001-1.pdf
[7] Βλ. Helmut Schoeck and James W. Wiggins (eds.), Central Planning and Neomercantilism, Princeton, New Jersey, Toronto, New York, London, D. Van Nostrand Company, 1964, https://cdn.mises.org/Central%20Planning%20and%20Neomercantilism_3.pdf
[8] Βλ. Garret Hardin, "The Cybernetics of Competition: A Biologist’s View of Society", οπ., pp. 60-90.
[9] Βλ. Edward (Ted) A. Parson, “Max – A Thought Experiment: Could AI Run the Economy Better Than Markets?”, UCLA School of Law, Law-Econ Research Paper No. 20-02, Date Written: February 10, 2020, https://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=3489259, https://knightcolumbia.org/content/privacy-autonomy-and-the-dissolution-of-markets, https://druce.ai/2025/04/economic_singularity, https://www.openphilanthropy.org/research/could-advanced-ai-drive-explosive-economic-growth/, https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0016328721001932, https://www.bankofengland.co.uk/speech/2024/may/jon-hall-speech-at-the-university-of-exeter
Εξορύκτες του Πραγματικού
No comments:
Post a Comment