Παλαιστινιακή σύγκρουση και Καλβινικό συντάσσον

Στις ακόλουθες γραμμές επιχειρούμε μια απομυστικοποίηση των Ευρωπαϊκών πολιτικοθεολογικών όρων της σύγκρουσης στην Παλαιστίνη. Αυτό δεν αφορά μια απόσπαση/“αφαίρεση” από τα πλειοψηφικά ρεύματα πολιτικής θεολογίας στην περιοχή (Ισλαμισμός, Ιουδαϊσμός, Ανατολική Εκκλησία, και τις εξ αυτών σέκτες).

Στην ίδια κατεύθυνση, αποφεύγουμε τον πολιτικοθεολογικό αναγωγισμό. Αυτό, όμως, δεν σημαίνει, ότι η πολιτική θεολογία της μονοθεϊστικής θρησκείας δεν είναι ως τέτοια μια πηγή κοινωνικής και βιοπολιτικής ενέργειας για την σύνολη περιοχή. Αυτό που οξύνει τα πολιτικά χαρακτηριστικά της πολιτικής θεολογίας, και έτσι προσδίδει πολιτική ζωντάνια σε όλους τους πληθυσμούς οι οποίοι αναφέρονται σε αυτήν, είναι αφενός η ύπαρξη εδώ και δεκαετίες του Ισραηλινού κράτους και αφετέρου η κατά το ίδιο χρονικό διάστημα πάλη για την ίδρυση Παλαιστινιακού κράτους.

Τούτων δοθέντων, δι’ αυτής της αρνητικής εργασίας δεν παρακολουθούμε την ιδεαλιστική σφαίρα, το ιδεολογικό υπερκτίσμα, ή κάποια τυπικά ιδεολογικά ρεύματα, αλλά μορφές υποκειμενικής διαμεσολάβησης των αντικειμενικά αντιτιθέμενων και συγκρουόμενων υλικών συμφερόντων. Αυτό εντείνεται από ότι αμφότερες οι πλευρές συντείνουν σε οικοδόμηση τύπων ολικού κράτους και σε τέτοιες λειτουργίες. Αυτό σημαίνει, ότι η ανεξαρτησία της όποιας εναπομείνασας πολιτικής κοινωνίας τίθεται εν αμφιβόλω μέσα από την πραγματική λειτουργία της πολιτικής θεολογίας -όσο λυπηρό κι αν ακούγεται αυτό στην Ευρωπαϊκή και Μεσογειακή οπτική.

Ωστόσο, αυτό που είναι ακόμη πιο λυπηρό, είναι η φοβία ακόμη και των φορέων της Ευρωπαϊκής πολιτικής θεολογίας απέναντι σε οποιαδήποτε ποιότητα λιμπερτινισμού και ελευθεριακής λειτουργίας στην περιοχή. Δεν είναι τυχαίο, ότι στην πρώτη ημέρα του πολέμου τέθηκαν εις αφανισμό και δέχθηκαν επίθεση κιμπούτς αποτελούμενα επί το πλείστον από ελευθεριακούς, καθώς και άσχετοι φιλειρηνικοί νεολαίοι σε ένα τρανς φεστιβάλ -και παραδόξως, κατά την ίδια μέρα δεν δέχθηκαν επίθεση στρατιωτικές εγκαταστάσεις ή εγκαταστάσεις εποίκων.

Με τόση βούληση για κράτος, με τόση θρησκεία, και με τόσες παπαδίστικες συνθήκες, η ζωή στην περιοχή κατά τις τελευταίες 4 δεκαετίες για τον πολιτικοποιημένο, για τον κοινωνικό άνθρωπο, για τον άνθρωπο των πόλεων έχει καταστεί αφόρητη.

Αυτός ο ογκώδης πληθωρισμός πολιτικής θεολογίας δεν είναι άσχετος από την επίδραση της Ιρανικής πολιτικής στην περιοχή, καθ' όσον το Ιράν ως κράτος μπορεί να θεωρηθεί κριτικά κατά τα τυπικά πρότυπα της Παπικής εκκλησίας στον μέσο και ύστερο μεσαίωνα ως ένα οργανωμένο σύστημα μιας ακραία εξουσιαστικής πολιτικής θεολογίας.

Στην Ευρωπαϊκή πολιτική θεολογία της περιοχής εντοπίζονται τα διακριτά ρεύματα, τα οποία αναφέρονται στα κεντρικά θρησκευτικά ρεύματα της Ευρώπης της πρώιμης νεωτερικότητας (Παπισμός, Λουθηρανικά στοιχεία, Αγγλικανισμός, Καλβινισμός). Ωστόσο, δεν εντοπίζεται γραμμική στοίχιση των Ευρωπαϊκών πολιτικοθεολογικών ρευμάτων προς τον έναν ή τον άλλον από τους πόλους της στρατηγικής διάζευξης Ισραήλ-Παλαιστίνη, αλλά, μάλλον η εικόνα διαμορφώνεται από το ότι τέμνουν εγκάρσια τις θρησκευτικές ευαισθησίες των πληθυσμών της περιοχής.

Πρέπει να ξεκαθαριστεί, ότι δεν ταυτίζουμε αυτό το οποίο εξετάζουμε ως πολιτική θεολογία με τις αντίστοιχες εκκλησίες, ούτε μας αφορά κάτι τέτοιο. Αντίθετα, στην κριτική έρευνα, κατά την Γκραμσιανή μέθοδο, τίθενται οι προσίδιες μορφές λαϊκής, κοσμικής θρησκευτικότητας.

Υπάρχει, όμως, ένας άμεσα εκπηγαστικός χαρακτήρας σε αυτά τα περιεχόμενα, δηλαδή εμφανίζουν μια ριζική (radical) μορφή άμεσης αναφοράς στις πρωταρχικές κειμενικές και εμπρόσωπες πηγές των. Αυτό σημαίνει, ότι αναπαράγουν τις αντιφάσεις της πρωταρχικής θεολογίας των 16ου-17ου αιώνων ως προς τον Σιωνισμό, την θεολογική έννοια του Ισραήλ, τον οικουμενισμό, τον κοινοτισμό κοκ. Απ’ την άλλη, ο Παπισμός, και δη η φαντασιακή εκδοχή του Καισαροπαπισμού, έχει μια πιο παλαιά αναφορά ένεκα του Σταυροφορισμού και του θρησκευτικού Ταγματισμού.

Εξ όλων αυτών συνάγεται, ότι δεν συζητάμε σε ένα η για ένα μετααποικιακό τοπίο, αλλά για μια έκταση, εντός της οποίας όλες οι εξωτερικές δυτικές και ανατολικές ιστορικές δυναμικές (διαμορφώνουσες τα προσίδια καθεστώτα ιστορικότητας και τους προσίδιους επικαθορισμούς των κοινωνικών σχέσεων) είναι με φυσικό και ενεργό τρόπο παρούσες. Απ’ αυτήν την άποψη πρόκειται για ένα τεράστιο εργαστήριο ιστορικής γνώσης και συνείδησης. Εν τούτοις, αυτό από μόνο του δεν δικαιολογεί τα διενεργηθέντα.

Το ερώτημα είναι, αν ο πολιτικός προοδευτισμός της περιοχής, οι δυνάμεις της πολιτικής δημοκρατίας πρέπει να διαβούν γραμμικά όλον τον Χομπεσιανό δρόμο, ώστε να τραβήξουν μπροστά τις θρησκευόμενες μάζες ή αν υπάρχει κάποια άλλη εναλλακτική, που να μην έχει ως αποτέλεσμα την συνέχιση των σφαγών. Αυτό δεν είναι άμοιρο από την ανάπτυξη της μη διαμεσολαβημένης πληβειακής και προλεταριακής πάλης, κάτι που ακούει ως απάντηση, ότι κάτι τέτοιο οδηγεί σε εκρωμαϊστικές συνθήκες τύπου Χες ή πιο προωθημένα ενεργοποιεί την δικτατορική δυναμική της προλεταριακής ταξικής πάλης.

Φρονούμε ότι μια γραμμή μαζών ως desideratum προϋποθέτει την διαμόρφωση του κόμβου αντιθέσεων μέσα σε μια διασπασμένη εδαφική και χωρική έκταση: πολιτικό-θρησκευτικό, κοσμικό-εκκλησιαστικό, δημοκρατικό-αυταρχικο ασφαλές-επικίνδυνο, προλετάριοι και πληβείοι-αξιωματούχοι και αφεντικά.

Σε αυτό το πλαίσιο θεωρούμε ωφέλιμο να αναδείξουμε την λειτουργία του όρου του Καλβινικού συντάσσοντος (constituent):

Η κεντρική δυναμική σε αυτό δεν είναι η εκμετάλλευση εκ μέρους του Ισραηλινού κράτους του φορμαλισμού της Καλβινιστικής ασκητικής πειθαρχίας ως συμπλήρωμα Λενινισμού, ούτε τόσο το Βεμπεριανό σχήμα. Η κύρια πλευρά είναι η απόκριση του Καλβινισμού στα συντακτικά και συνταγματικά ζητήματα: αφενός της έλλειψης τεθειμένου (ήτοι όχι νομολογιακού, Αγγλικού τύπου) με κειμενική ενιαιότητα Συντάγματος στο Ισραήλ και αφετέρου η αντικειμενική συντακτικότητα της Παλαιστινιακής πολιτικής πάλης. Επ' αυτού ένθεν και ένθεν επικαιροποιείται η Ενγκελσική προβληματική της εκστρατείας για Σύνταγμα.[1] -Ωστόσο, σε μια τέτοια Γερμανική εκστρατεία δεν μπορεί να τίθεται επικεφαλής αυτό το οποίο αντιδρά στην συνταγματικότητα όπου υπάρχει Σύνταγμα.

Σε κάθε περίπτωση, το Καλβινικό συντάσσον, εκκινούν επί του σχολιασμού[2] του Προς Ρωμαίους 11:25-27[3] προτείνει για την Παλαιστινιακή πλευρά μια πολυεθνική, πολυφυλετική, αντισιωνιστική συντακτική θεμελίωση ως δυνητικότητα πολιτικού κράτους. Δυό φορές σε κάθε περίπτωση αυτό είναι κάτι που διαθέτει ab initio την Ευρωπαϊκή ιστορική δικαιολόγηση και νομιμοποίηση του.

Σε αυτό, ο όρος Ισραήλ αποδεσμεύεται τόσο από τον Ιουδαϊκό φυλετικό προσδιορισμό του, όσο και από την έννοια του επιούσιου, εκλεκτού λαού, συντείνον στην ταύτιση με το πλήρωμα της Εκκλησίας, με την κοινότητα των πιστών, με τον υστερομεσαιωνικό όρο του “Λαού του Θεού” (Popolo di Dio), που η χρήση του ανευρίσκεται στην πληβειακή εξέγερση στην Φλωρεντία (1378).

Σε ένα πιο διεισδυτικό επίπεδο, εκ του Καλβινικού συντάσσοντος προτείνεται η σωτηριολογική διαλεκτική της ολότητας, του όλου, κάτι το οποίο έρχεται σε αντίφαση προς αντιλήψεις των Προφητών της Παλαιάς Διαθήκης περί σωτηρίας όχι της ολότητας, αλλά του μέρους, και συγκεκριμένα του καταληφθέντος μέρους (βλ. Ησαΐας, 10:20-22)[4].[5]

Περαιτέρω, η Καλβινική τοποθέτηση πρέπει να λάβει υπ’ όψη και να συνυπολογίσει, ότι σίγουρα το Ισραήλ των αγγλοσαξονικών εποίκων και η Γάζα των ερειπίων και των χαλασμάτων δεν μπορούν να αναχθούν στο αστικό περιβάλλον της Γενεύης, της Ζυρίχης, της Λυών. Απ’ αυτήν την άποψη, η μακρά μοναρχική[6] πολιτειακή κουλτούρα της περιοχής, έχουσα μέσα στις λαϊκές μάζες δυνατά ιστορικιστικά και μεταφυσικά ριζώματα και κωδικώσεις, δεν μπορεί να παραγνωρισθεί.

 

---

[1] Βλ. Friedrich Engels, Die deutsche Reichsverfassungskampagne, MEW, Band 7, Dietz Verlag, Berlin, 1960, S. 109-197.

[2] Βλ. https://www.ccel.org/ccel/calvin/calcom38.xv.vi.html

[3] “25 Οὐ γὰρ θέλω ὑμᾶς ἀγνοεῖν, ἀδελφοί, τὸ μυστήριον τοῦτο, ἵνα μὴ ἦτε παρ' ἑαυτοῖς φρόνιμοι, ὅτι πώρωσις ἀπὸ μέρους τῷ Ἰσραὴλ γέγονεν ἄχρις οὗ τὸ πλήρωμα τῶν ἐθνῶν εἰσέλθῃ, 26 καὶ οὕτω πᾶς Ἰσραὴλ σωθήσεται, καθὼς γέγραπται· ἥξει ἐκ Σιὼν ὁ ῥυόμενος καὶ ἀποστρέψει ἀσεβείας ἀπὸ Ἰακώβ· 27 καὶ αὕτη αὐτοῖς ἡ παρ' ἐμοῦ διαθήκη, ὅταν ἀφέλωμαι τὰς ἁμαρτίας αὐτῶν”.

[4] “20 Καὶ ἔσται ἐν τῇ ἡμέρᾳ ἐκείνῃ οὐκέτι προστεθήσεται τὸ καταλειφθὲν ᾿Ισραήλ, καὶ οἱ σωθέντες τοῦ ᾿Ιακὼβ οὐκέτι μὴ πεποιθότες ὦσιν ἐπὶ τοὺς ἀδικήσαντας αὐτούς, ἀλλὰ ἔσονται πεποιθότες ἐπὶ τὸν Θεὸν τὸν ἅγιον τοῦ ᾿Ισραὴλ τῇ ἀληθείᾳ, 21 καὶ ἔσται τὸ καταλειφθὲν τοῦ ᾿Ιακὼβ ἐπὶ Θεὸν ἰσχύοντα. 22 καὶ ἐὰν γένηται ὁ λαὸς ᾿Ισραὴλ ὡς ἡ ἄμμος τῆς θαλάσσης, τὸ κατάλειμμα αὐτῶν σωθήσεται· λόγον συντελῶν καὶ συντέμνων ἐν δικαιοσύνῃ”.

[5] Παράβαλε Giorgio Agamben, Αυτό που μένει από το Άουσβιτς. Το αρχείο και ο μάρτυρας, μτφ. Παναγιώτης Καλαμαράς, εκδ. Εξάρχεια, Αθήνα, Οκτώβριος 2015, αντιπαράβαλε Βασίλης Τρωίζος, Αντισημιτισμός, αντισιωνισμός και η λογική του μη-όλου, 2016, https://theshadesmag.wordpress.com/2016/09/27/antisemitismantizionism/

[6] Ενδεικτικά βλ. Ernst Bloch, Ο Αθεϊσμός στον Χριστιανισμό. Για τη Θρησκεία της Εξόδου και της Βασιλείας, μτφ. Πέτρος Γιατζάκης, εκδ. Άρτος Ζωής, Αθήνα, 2019.

Για την ποιότητα των έργων των WuMing και Luther Blisset

 

πέρα απ' τις απάτες της μαζικής τέχνης

Η καλλιεργούμενη αδιαφορία και περιφρόνηση για τις υψιπετείς τέχνες είναι σύμπτωμα της εδραίωσης της αστικής πολιτικής μέσα στις εργατικές και λαϊκές μάζες, στην μορφή του ισοπεδωτικού ποπουλισμού. Η ενασχόληση, συνιδιοποίηση, παραγωγή υψιπετούς τέχνης από τους εργάτες είναι υλική διαδικασία συμβολής στην ανατίμηση της εργασίας, ένδειξη ότι η εργατική τάξη ανυψώνεται σε ηγέτιδα δύναμη μέσα στα έθνη και τους λαούς, σε ηγέτιδα δύναμη στην χώρα.

Η μπουρζουάδικη αντίληψη για το έργο τέχνης απονεκρώνεται,¹ επιβιώνει μόνο ως “θεολογία του μουσείου”² λειτουργούσα είτε ως σούπερ-μάρκετ είτε ως τέλεση μνημοσύνων. Στον ίδιο χρόνο, αυτή η απονέκρωση και η μουσειακού τύπου θεολογικοποίηση περιλαμβάνει και τους αντίστοιχους δογματικούς φορμαλισμούς και κατηγοριοποιήσεις.

Η αισθητική αποστασιοποιείται από την μορφικότητα της τέχνης και αναπτύσσεται καταστασιακά και εκπηγαστικά μέσα στην ίδια την κοινωνική πράξη.³ Η πραγματική-μορφική λειτουργία του μητροπολιτικού εργοστασίου αντικαθιστά τον ρόλο, τον οποίο παλιά επιτελούσαν τα εκδοτικά συμπλέγματα και η εκκλησιαστική προπαγάνδα, όσον αφορά την κυκλοφορία των στιγμών των έργων τέχνης -εντός αυτού οι διαχωρισμένες συνειδητές κοινωνικές μορφές της αξίας καταλαμβάνουν το αναγνωστικό κοινό, καταργώντας την πρακτική της ανάγνωσης ως αυτοανάλωση και εμπορευματική κατανάλωση.

Οι σχολαστικιστές των κομματικών μορφών, οι επαγγελματίες των χαρακτηρισμών και κατηγοριοποιήσεων, δεν δύνανται να κατανοήσουν ότι στον ενεργά επαναστατικό λόγο η διάκριση μεταξύ θεολογίας, επιστήμης, πολιτικής, τέχνης καταργείται ως τέτοια και αναπτύσσεται σε ανηρημένες μορφές. Ενάντια στους μπάτσους της σκέψης, της γλωσσικής έκφρασης, του νοήματος, της απολίτικης ορθότητας και των προσδιορισμών, όλο και πιο πολύ ίσταται το μητροπολιτικό οδόφραγμα, η απεργιακή ορμή. -Κι όμως, κάποιοι επιμένουν να αναμασούν προσωπική πολιτική και φευγαλέες εντυπώσεις τέχνης από τα social media, μέσα στην ανημπόρια κατανόησης και επίγνωσης της έστω μηχανικά διαμεσολαβημένης καταστασιακής στιγμής.

Προλεταριακή τέχνη

Το σημείο μας συνιστά την παραδοχή πως η πιο επιτυχής μορφή σύγχρονης προλεταριακής τέχνης στην Ευρώπη είναι τα έργα των WuMing και των Luther Blisset. Σε αυτό, ο ποιοτικός προσδιορισμός προλεταριακή αποκρίνεται κύρια στον τρόπο παραγωγής και κοινοποίησης-εξωτερίκευσης των έργων, και όχι σε έναν κοινωνιολογικό θετικισμό.

Ως ενέργεια αυτή η ποιότητα συνίσταται στο ξέκομμα από τις προβληματικές της μεσοπολεμικής κριτικής θεωρίας για την λογοτεχνία,⁴ επομένως στο ξέκομμα από την ακαδημαϊκού τύπου ενασχόληση με τα κομματικά ζητήματα που θέτει η θεωρία περί έργου τέχνης, και η αισθητική θεωρία. Ομοίως, αυτό προϋποθέτει μια ποιότητα ρήξης προς κάθε μορφή λογοκρισίας, κάτι που συνεπάγεται και την ρήξη προς κάθε μορφή από σεχταριστική-κομματική σκοπιά πραγμάτωσης στο όνομα της κάθε φορά προγραμματικής στρατηγικής-τακτικής. Κι όμως, κάποιοι επιμένουν να περιφέρουν την τέχνης λες και είναι μια παρτίδα σκάκι ή θέατρο πολέμου. Βέβαια, τα βρέφη μπορούν να αντιληφθούν, ότι η τέχνη είναι τέτοια, διότι δεν μπορεί να προγραμματισθεί ως κομματικό πρόγραμμα, να αλγοριθμοποιηθεί ως κομματικός αλγόριθμος -αν μπορούσε, δεν θα ήταν τέτοια. Απ' την άλλη οι πιο νοήμονες λειτουργίες της σύγχρονης βιομηχανίας εντοπίζουν μέσω της μεταφρασιμότητας την πραγματική ή δομική σύνδεση ακόμα και της αισθητικής αυτονομίας του έργου τέχνης, ιδίως της μουσικής με τα μαθηματικά, όπως και της λογοτεχνίας, της ποίησης, της ζωγραφικής με την αρχιτεκτονική, και πάει λέγοντας. Επομένως, αντικειμενικά, η βιομηχανικότητα, ο βιομηχανικός χαρακτήρας, με την έννοια της πραγματικής συνάφειας και συνδεσιμότητας στην βιομηχανική λειτουργία, είναι οντολογικό κριτήριο της προλεταριακής τέχνης.

Αυτό από την σκοπιά του παρατηρητή, επίσης αντικειμενικά, οδηγεί σε μια βιομηχανική κατανόηση του παρατηρούμενου έργου τέχνης, ώστε αυτό που έχουμε γράψει περί τυχαίου χρόνου σηματοδοτεί τον χρηματιστηριακό χρόνο, τον χρόνο ανάπτυξης του χρηματοθετικού κεφαλαίου, όπως ο κατά τον Νευτώνειο προσδιορισμό απόλυτος χρόνος είναι ο χρόνος που προκύπτει από τις προθεσμίες του βιομηχανικού κύκλου.⁵ Μόνο κάποιος, ο οποίος έχει αποσπασθεί τόσο πολύ από την βιομηχανική πραγματικότητα και την φυσική επιστήμη, σε τελική ανάλυση από την ίδια την υλική ζωή της εργατικής τάξης, ων περίκλειστος στους γυάλινους πύργους της κάθε ιδεολογίας, δεν μπορεί να το καταλάβει.

Σε πιο συστηματικά πλαίσια θεωρησιακής εξήγησης, η προλεταριακή τέχνη είναι ο βασικός τύπος ανάπτυξης του αισθητικού προτσές, το οποίο συχνά λαμβάνει την μορφή της κατά Αντόρνο “εξέγερσης της τέχνης”⁶.

Ιδιοτυπία

Τα παρουσιαζόμενα έργα δεν μπορούν να κατανοηθούν, αν αγνοείται η σύνδεσή τους με την εργατική αυτονομία της Μπολόνια, και δη με το εγχείρημα του Ράδιο Αλίκη. Ωστόσο, δεν πρόκειται για την εκπήγασή τους ή για την καταγωγή τους, αλλά μάλλον για συλλογικές μορφές συνεργατικότητας και διαλόγου.

Το αισθητικό περικείμενο των εν λόγω έργων διαμορφώνεται από την μεσαιωνική σημειωτική, η οποία διατηρείται και αναπτύσσσεται σε όλα τα έργα, παρόλο που ουδέν εξ αυτών αναφέρεται στην μεσαιωνική εποχή. Ωστόσο, η σημειωτική είναι διάχυτη στα έργα μέσω των θρησκευτικών και κατασκοπευτικών πλαισίων αναφοράς. Τα σημεία δεν λειτουργούν μόνο ως κωδίκωση γνώσεων και κρυμμένων πραγματικοτήτων, δηλαδή ως σημεία εισόδων-εξόδου/φυγής, αλλά ως κόμβοι ανάπτυξης πράξης, δραστηριότητας: διαθέτουν εμμενείς δυναμικές, δεν εμφανίζονται ως ετερογενείς αρχές.

Το πραγματολογικό υπόβαθρο των έργων, είτε έχουν είτε δεν έχουν άμεση αναφορά σε αυτό, είναι τόσο η γκόθικ αρχιτεκτονική των πόλεων της Λομβαρδίας, του Βενέτο και της Εμίλια Ρομάνια, και κύρια τα πολιτισμικά ελευθεριακά ρεύματα που εκρέουν απο τον βόρειο ιταλικό προτεσταντισμό, καθώς και (στο Αλτάι) η πολυσχιδότητα και κρυπτικότητα της εβραϊκής κουλτούρας. Σε αυτό, η στρεβλωτική, αυθαίρετη σκέψη του κάθε βούρκου ή του κάθε βόθρου, αντιτείνει, ότι δήθεν διαθέτουν liberal χαρακτήρα, μην μπορώντας να διακρίνει, μέσα στην άγνοιά της περί της ευρωπαϊκής ιστορίας, μεταξύ φιλελεύθερου (liberal) και ελευθεριακού (frei).

Δεν είναι έργα τα οποία περιμένουν να κριθούν, αλλά έργα τα οποία σε καλούν να εισέλθεις εντός των, όχι τόσο για να ταυτισθείς ή να μιμηθείς, αλλά για να περιπλανηθείς.

1 Ενδεικτικά βλ. Anselm Jappe, Donald Nicholson-Smith, “Sic Transit Gloria Artis: The End of Art" for Theodor Adorno and Guy Debord", SubStance, Issue 90 (Volume 28, Number 3), 1999, pp. 102-128.

2 Ενδεικτικά βλ. arseny zhilyaev, boris groys, «in fact, contemporary art is the theology of the museum», centre for experimental museology, https://redmuseum.church/en/dialog_groys

3 Βλ. Guy Debord, Η Αισθητική της Ανατροπής (συλλογή), μτφ. Τσαχαγέας Παναγιώτης-Δημήτρης, Αλεξίου Β. Νίκος, εκδ. Ελεύθερος Τύπος, Αθήνα, Μάιος 2011.

4 Ενδεικτικά βλ. https://www.youtube.com/watch?v=reqj6dysWuQ&t=4103s

5 Βλ. Φως και Σκοτάδι στην Ρώμη του Καραβάτζο, Εντύποις, Αθήνα, Ιανουάριος 2020.

6 Βλ. Theodor W. Adorno, Ästhetische Theorie, Suhrkamp Verlag, Frankfurt am Main, 1970, S. 3829-3830, extract: “Daß diese nicht zur Regression treiben, darüber wacht die kritische Reflexion des wie immer auch isolierten Subjekts. Gesellschaftliches Denken über Ästhetik pflegt den Begriff der Produktivkraft zu vernachlässigen. Die ist aber, tief in die technologischen Prozesse hinein, das Subjekt; zur Technologie ist es geronnen. Produktionen, die es aussparen, gleichsam technisch sich verselbständigen wollen, müssen am Subjekt sich korrigieren. Die Rebellion der Kunst gegen ihre falsche – intentionale Vergeistigung, etwa die Wedekinds im Programm einer körperlichen Kunst, ist ihrerseits eine des Geistes, der zwar nicht stets, wohl aber sich selbst verneint”

Η απόσταση, η οποία μένει να διανυθεί. Πολιτική διαπάλη στον νότιο χώρο

 

Εισαγωγή

 

Οι νότιες Ευρωπαϊκές χώρες εισήλθαν στο πολιτικό επίκεντρο κατά την περίοδο 2008-2015, λόγω των οξυμένων και οριακών χαρακτηριστικών, τα οποία έλαβε η καπιταλιστική κρίση στο εσωτερικό τους και στις σχέσεις τους με τις πιο αναπτυγμένες καπιταλιστικές χώρες. Το ιδιαίτερο γνώρισμα ήτο η σύμπτωση και ο συγχρονισμός της κρίσης στην παραγωγή με την δραματική με χαρακτήρα χρεωκοπίας δημοσιονομική και τραπεζική κρίση αυτών των χωρών, κάτι το οποίο είχε ως συνέπεια την εμφάνιση γενικής κρίσης στην αναπαραγωγή του κοινωνικού συνολικού κεφαλαίου και τα ολέθρια αποτελέσματά της. Πέρα απ’ τους όποιους τεχνικούς και δανειστικούς μηχανισμούς εξάρτησης του Ευρωπαϊκού χρηματοσυστήματος, η εκδήλωση και εξωτερίκευση της δημοσιονομικής κρίσης έλαβε την φαινομενολογία αποκάλυψης μιας σειράς τόσο προγενέστερων, όσο και συγχρονισμένων κατά την κρίση defaults, τα οποία είχαν κεντρικό οικονομικό και πολιτικό χαρακτήρα –και αφορούσαν επί το πλείστον τον εσφαλμένο προσδιορισμό και την στρεβλή ποιοτικοποίηση βόρειων οικονομικών και κεφαλαιακών στοιχείων και παραγόντων, που είχαν πραγματικά εγκατασταθεί στον νότο από τον βορά κύρια μετά το Μάαστριχτ και την θεσμοθέτηση του ευρώ.

Επ’ αυτού, από τους πολιτικούς εκπροσώπους του νότου, πέρα απ’ τις ειθισμένες θεωρίες μητρόπολης-περιφέρειας, ανασύρθηκαν οι θεωρίες περί αυτοτελούς εμπορικού Μεσογειακού καπιταλισμού, ο οποίος δήθεν μπορεί να σταθεί λειτουργικά σε ανεξαρτησία από την βιομηχανία και το συνολικό προτσές καπιταλιστικής παραγωγής των βόρειων χωρών. Στον ίδιο χρόνο, στα μονεταριστικά πλαίσια του ευρωπαϊκού χρηματοσυστήματος η πολιτική πρόταση για ευρω-ομόλογο κατέστη ένα σημείο συμπύκνωσης και έκφρασης των αντιθέσεων μεταξύ των Ευρωπαϊκών χωρών.

Από άποψη βάσης της παραγωγής, η διαφορά έγκειται στο ότι η βιομηχανία των βόρειων χωρών ήταν/είναι περισσότερο συγκριτικά με τον νότο προσανατολισμένη και διαθέτει περισσότερες ενεργότητες, δυνητικότητες και πραγματικότητες στην παραγωγή κεφαλαίου από κεφάλαιο, κάτι το οποίο συνήθως παίρνει την μορφή της παραγωγής μηχανουργίας. Από την άλλη, τα Ρικαρντιανά ή ακόμα και τα Σραφφαϊανά συγκριτικά πλεονεκτήματα των νότιων χωρών, ιστορικά, έχουν να κάνουν με την παραγωγή φθηνών και ποιοτικών μέσων διαβίωσης (κύρια με την βιομηχανία τροφίμων και γεωργικών εμπορευμάτων), καθώς και με την γεωγραφική και πραγματική εγγύτητά τους στα κάθε τόσο τεκταινόμενα και τις εξελίξεις σε Τουρκία, Μέση Ανατολή, Αφρική, Βαλκάνια, κάτι που αποφέρει την μέσω του σύγχρονου προσοδισμού σημειωτική μετατροπή της πρόσθετης αξίας άμεσα σε πολιτική υπεραξία, αλλά και πιο ανταγωνιστικές θέσεις στην βιομηχανία μεταφορών (λιμάνια, ναυτιλία, μεταφορές σε αυτοκινητόδρομους, logistics) και ενέργειας.  

 

Φαινόμενα αφοπλισμού

 

Κατά το 2016 λόγω του Brexit αντικειμενικά το κέντρο βάρους των πολιτικών εξελίξεων μετατοπίσθηκε στον βορά. Αυτό εντάθηκε με την Ρωσική εισβολή στην Ουκρανία (Φεβρουάριος 2022), λόγω της πιο εκτεταμένης και λιγότερο διαμεσολαβημένης συμμετοχής των βόρειων χωρών στον Ουκρανικό πόλεμο. Συγχρόνως, η αύξηση και όξυνση των ταξικών αγώνων στην Φραγκική Επικράτεια (2016-2017), και κυρίως η ανάπτυξη των μαζικών απεργιακών κινημάτων και των νέων εργατικών συλλογικών συγκροτήσεων σε Φραγκική Επικράτεια, Γερμανία, ΗΒ (2021-2023) ανέδειξε, ότι οι πολιτικές πρωτοπορίες του νότου, οι οποίες κατά την προηγούμενη περίοδο 2008-2015 είχαν πρωτοστατήσει στο συνολικό πολιτικό κίνημα της εργατικής τάξης των Ευρωπαϊκών χωρών, είχαν αρχίσει να εισέρχονται σε φάση εν μέρει ιδεολογικού και οργανωτικού αφοπλισμού.

Αυτό εντάθηκε μέσα από τον πολιτικό αιφνιδιασμό και αμηχανία των νότιων δυνάμεων εν όψει της διάσπασης του ντε Λίνκε, και της νέας πολιτικής ανόδου της αριστεράς στην Φραγκική Επικράτεια, και του Εργατικού Κόμματος σε ΗΒ, εξελίξεις που κατέδειξαν, ότι η αριστερά των νότιων χωρών ήταν απροετοίμαστη και χωρίς πολιτική πληροφόρηση και σύνδεση επί του πραγματικού. Αυτή η συνθήκη ενός κάθε τόσο (2017-2023) αιφνιδιασμού από τις εξελίξεις εντεινόταν από τις εδραιωμένες διαδικασίες εσωστρέφειας λόγω των πολιτικών αποτυχιών της αριστεράς σε Ισπανία και Ελλάδα, κάτι το οποίο άφησε πίσω συνολικό κατακερματισμό.

 

Η θεσμική διαμόρφωση, 9 χρόνια μετά

 

Στις νότιες χώρες η διακυβέρνηση έχει λάβει χαρακτηριστικά αυτού, το οποίο περιγραφόταν, στην Γερμανία των τελών της δεκαετίας του 1990 και των αρχών της δεκαετίας του 2000, ως δημοκρατικός φασισμός.[1] Το κύριο σ’ όλη αυτήν την κατάσταση δεν είναι τόσο ο θεσμοποιημένος αυταρχισμός, αλλά η τεχνητά προκληθείσα υποχώρηση της πολιτικής διαδικασίας συνολικά τόσο από τις επίσημες θεσμικές διαδικασίες, όσο και από τις διαδικασίες της αριστεράς.

Όλο αυτό δικαιολογείται εσωτερικά μέσα από την επίκληση ποιοτήτων Απόλυτου Κριτικισμού (με αναφορά κύρια σε νεόκοπους μπουρζουάδικους πληθυσμούς και στις χώρες προέλευσής των), ώστε οι ποικίλες λειτουργικές δομές Αγίας Οικογένειας λαμβάνουν όλο και πιο πολύ την μορφή της εσωτερικής ενδοκινηματικής λογοκρισίας και καταστολής. Η παρανοϊκότητα αυτής της καταστολής και λογοκρισίας, όπως έχει καταδειχθεί, καταδεικνύεται απ’ την εκ μέρους των αμφισβήτηση του αυταπόδεικτου, αυτού που αποδεικνύεται ipso facto από και μέσα στην ίδια την ιστορία.[2]

Ο ενδοκινηματικός και ενδοαριστερός νεοεμφανισθείς Μπρουνομπαουερισμός ως κύριος εκπρόσωπος του μετά τον ΠΠΒ΄ Απόλυτου Κριτικισμού είναι η απαίτηση από τα μπουρζουάδικα στρώματα (στο εύρος κατά το οποίο είναι οργανικά ενταγμένα στην αριστερά) για μια με θρησκειολογικούς και με εθνοτικούς όρους επιστροφή στην ασφάλεια των ριζών. Αυτό δικαιολογείται σχετικά ιστορικιστικά, με in tacit επίκληση στον δάσκαλό του(ς) τον Χέγκελ, καθώς και με επίκληση των ελευθεροφρόνων θεολόγων εκείνης της εποχής, κύρια του Schleiermacher και του Strauss.

Κριτικά απομυστικοποιημένο, δεν είναι άσχετο ή μη συναφές ως προς Αυστρομοναρχικής εμπνεύσεως αντεργατικά νομοσχέδια και πρακτικές ελέγχου των εργατικών σωματείων, επιβολής 10ωρης εργασίας, 6ημερης εργασίας κλπ, τα οποία –κι από καθαρά οικονομική σκοπιά κρινόμενα- μέσα από την ένταση της τυπικής υπαγωγής της εργασίας στο κεφάλαιο απομειώνουν βραχυμεσοπρόθεσμα την παραγωγικότητα της εργασίας, ενώ στον ίδιο χρόνο -κύρια ποσοστιαία και όχι τόσο ως απόλυτη ποσότητα- αυξάνουν την μάζα της απόλυτης πρόσθετης αξίας, προσφέροντας ένα άκρως ριψοκίνδυνο και όλως συγκυριακό ανταγωνιστικό πλεονέκτημα, μέσα από τις ταχυδακτυλουργικές των επίσημων στατιστικών.

Πρόσφατα, στην Γερμανία, με ευγενικό και πολιτικοφιλοσοφικό τρόπο, πολιτικές σαν κι αυτές, οι οποίες κριτικά περιγράφονται στο παρόν κείμενο, συνοψίσθηκαν με τον όρο “Δυσπραξία”[3].

Φρονούμε, ότι μέσα σε όλο αυτό εντοπίζονται οι πολιτικοί και οι υποκειμενικοί καπιταλιστικοί όροι ξεσπάσματος μιας νέας περιοδικής οικονομικής κρίσης στην βιομηχανική παραγωγή των νότιων χωρών, κάτι του οποίου η πιθανότητα αυξάνεται λόγω της πολιτικής όξυνσης και της ανόδου της ταξικής πάλης κύρια σε Φραγκική Επικράτεια, καθώς και των ανάλογων οικονομικών δυσκολιών στην πραγμάτωση της πρόσθετης αξίας και στην κανονάρχηση των ποσοτήτων κυκλοφορούντος χρήματος.

 

Ο Γκραμσιανός Ιστορικισμός και ο Απόλυτος Κριτικισμός εκ νέου σε σύγκρουση

 

Το γνήσια Γκραμσιανό πολιτικό σχέδιο για τις νότιες χώρες στην ευκρίνειά του λαμβάνει όλο και πιο πολύ την μορφή της εργατικοβιομηχανικά καθοδηγούμενης και ενεργοποιημένης παθητικής επανάστασης μέσα από την εξάπλωση και την διάχυση του ταξικού πολέμου θέσεων. Αυτό καθίσταται εμφανέστερο με την εκδίπλωση της πολιτικής της νέας ΗΠΑ προεδρίας, και με την διαφαινόμενη αλλαγή ισορροπίας δυνάμεων και συσχετισμού ισχύος στην Μέση Ανατολή: ο νέου τύπου Αμερικανικός Βιομηχανισμός, που δηλώθηκε με την συμμαχία Ρεπουμπλικάνων και μεγάλων τμημάτων της εργοστασιακής εργατικής τάξης, με την συμμαχία Μασκ-Τραμπ αξιώνει την ανάπτυξη μιας υπαρκτής πολιτικής δυναμικής στον Ευρωπαϊκό νότο.

Το δίλημμα τίθεται συνολικά για την Ευρώπη αφενός εν όψει πιθανολογούμενων ή επαπειλούμενων ΗΠΑ δασμών και αφετέρου μέσα από τον εμπορικό ανταγωνισμό προς την Κίνα: υποτροπή ή εκ νέου εκβιομηχάνιση.

Αυτό προϋποθέτει και στην πορεία επιβάλλει για τις νότιες χώρες εκ νέου ιστορικοποιήσεις ως θεμελιακές έννοιες ανάπτυξης βιομηχανικών κοινωνιών και των προσίδιων υλικών κοινοτήτων.

Απ’ αυτήν την άποψη ο Απόλυτος Κριτικισμός, όπως και ο Πραγματικός Ουμανισμός επιτελούν τον ρόλο της τελευταίας γραμμής μικρομπουρζουάδικης άμυνας ως προς την επέλαση του βιομηχανικού μετα-ανθρωπισμού του κεφαλαίου της παγκόσμιας αγοράς.

---

[1] Ενδεικτικά βλ. Bahamas, Demokratischer Faschismus, Heft 31/Frühjahr 2000.

[2] Βλ. Die heilige Familie oder Kritik der kritischen Kritik gegen Bruno Bauer und Kunsorten, MEW, Band 2, Dietz Verlag, Berlin, 1962, I. Kapitel, "Die kritische Kritik in Buchbindermeister-Gestalt" oder die kritische Kritik als Herr Reichardt (von Engels), S. 11, extract: Es versteht sich, und die Geschichte, die alles beweist, was sich von selbst versteht, beweist auch dies, daß die Kritik nicht Masse wird, um Masse zu bleiben, sondern um die Masse von ihrer massenhaften Massenhaftigkeit zu erlösen, also die populäre Redeweise der Masse in die kritische Sprache der kritischen Kritik aufzuheben. Es ist die stufenhaftigste Stufe der Erniedrigung, wenn die Kritik die populäre Sprache der Masse erlernt und diesen rohen Jargon in den überschwenglichen Kalkul der kritisch kritischen Dialektik transzendiert.

[3] Βλ. Hendrik Wallat, Dyspraxia: Kritische Theorie im Sog der Negativität, Velbrück Wissenschaft, Weilerswist, 2023.

Κριτικές παρουσιάσεις των μετασχηματισμών στις Μεσανατολικές χώρες. Ζητήματα ιστορίας, πολιτικής, ταξικής ανάλυσης

Φιλοσοφικό προλεγόμενο

Η Μέση Ανατολή, κατά το εύρος στο οποίο είναι ισλαμοκρατούμενη, προβάλλει στην κριτική οπτική όλο και πιο πολύ ως έκταση, κυριαρχούμενη από το πνεύμα. Η πνευματικότητά της τείνει προς την προσπάθεια αυτοκατανόησής της μέσα από τους όρους της Φαινομενολογίας του Πνεύματος. Αυτό από την άλλη, πάλι στην κριτική οπτική, ανά περιπτώσεις αποκρυσταλλώνεται στην εικόνα του παλαιού, ανόητου, αντεστραμμένου κόσμου, όπου η ίδια η έννοια και η εμπειρία της υλικής ισχύος, των υλικών παραγωγικών δυνάμεων έχει αντικατασταθεί στα μυαλά των ανθρώπων με την θεοποιημένη ενεργότητα της Ιδέας και των Ιδεών.

Τα πολιτικά πράγματα μοιάζουν βυθισμένα στην πολεμική, μιλιταριστική συνθήκη. Κι όσο αυτό παγιώνεται, τόσο η φαινομενολογία τους μοιάζει ότι τραβιέται πίσω στις εποχές των Σταυροφοριών.

Εμμένουμε στο ότι η πολιτική και πολιτισμική δυναμική των Mεσανατολικών χωρών είναι προϊόν της εγγενούς δυναμικής και των αντιφάσεών τους, και όχι τόσο μιας έξωθεν ιμπεριαλιστικής επέμβασης. Αυτό για μας είναι ένα συνεκτικό νήμα κριτικής κατανόησης της ευρύτερης περιοχής και του Αραβικού κόσμου. Σε τελική ανάλυση, η εκ Δύσεως αντι-ιμπεριαλιστική ανάλυση για την Μέση Ανατολή εκτιθέμενη ως διαμεσολαβημένο ιμπεριαλιστικό αποτέλεσμα αναπαράγει τις ίδιες τις Οριενταλιστικές ιμπεριαλιστικές συνθήκες των τελών του ΠΠΑ΄.

Σύντομη ιστορική σταχυολόγηση

Το Ανατολικό Ζήτημα, όπως ετέθη στις αρχές του 19^ου αιώνα με τις εθνικές εξεγέρσεις Βαλκανικών λαών έφτασε στην κορύφωσή του κατά την διάρκεια του ΠΠΑ΄, διαφοροποιημένο στο ότι το κέντρο βάρους του είχε μετατοπισθεί από την Βαλκανική χερσόνησο στην Μέση Ανατολή, και είχε ήδη αναπτυχθεί το σιωνιστικό κίνημα.

Ο καταλυτικός παράγοντας ήταν το κίνημα των νεό-Τουρκων (1889), και στην συνέχεια η υπό τον Κεμάλ δημιουργία του σύγχρονου κοσμικού Τουρκικού κράτους (1922-1923).

Κατά την διάρκεια του ΠΠΑ΄ συντελέσθηκε μια σχετικά νεωτερικού τύπου αφύπνιση του Αραβικού και Ισλαμικού πληθυσμού, η οποία έχει τις ρίζες της στην πνευματική και πολιτιστική αφύπνιση των τελών του 19^ου αιώνα (την λεγόμενη Νάχντα)¹, η οποία σε πολιτικό και ιδεολογικό επίπεδο (καθ' όλη την διάρκεια του 20ου αιώνα) έλαβε τις εξής ετερόκλητες και αντιφατικές μεταξύ τους κατευθύνσεις:

-Τον Παναραβισμό² ως νεωτερικό ιδεολογικό και πολιτικό κίνημα, το οποίο εκδηλώθηκε με την “Μεγάλη Αραβική Εξέγερση” του 1916-1918 ενάντια στην Οθωμανική αυτοκρατορία. Στην δεκαετία του 1940 η πιο προωθημένη και ριζοσπαστική πτέρυγα διαμόρφωσε τον Μπααθισμό.³

-Τον Πανισλαμισμό ως μια εκμοντερνισμένη μορφή πολιτικής θεολογίας, με κεντρική συστατική δυναμική την Μουσουλμανική Αδελφότητα (1928), καθώς και ποικίλες θεολογικές σέκτες και ομάδες, τα οποία όλα μορφοποιούν αυτό, το οποίο λέγεται “πολιτικό Ισλάμ”.⁴

Επισημαίνεται, ότι η πολυσχιδότητα αυτών των πολιτικών φαινομένων και κινημάτων δεν μπορεί να κατανοηθεί στην συνολικότητά της, αν δεν ληφθεί υπόψη η σχέση τους και η τοποθέτησή τους ως προς τον Σιωνισμό, το Ισραήλ και τον Ιουδαϊκό εποικισμό.⁵

Επισήμανση

Ανήκει στις απόψεις μας, ότι η εν λόγω ευρύτερη περιοχή (Μαγκρέμπ, Αίγυπτος, Μέση Ανατολή) συγκροτείται ως περιφερειακό μεγα-σύστημα πολιτικής οικονομίας, και επομένως ο βασικός τρόπος κατανόησης και ανάλυσης είναι μέσα από το κεφάλαιο (διαθέτον την ίδια αντικειμενικότητα και νομοτέλειες, όπως σε οποιαδήποτε χώρα, σε οποιοδήποτε σημείο της παγκόσμιας αγοράς) στην επαφή και διεμπλοκή του με τα Ισλαμικά οικονομικά.

Πρέπει, όμως, να είναι ξεκάθαρο, ότι η κορωνίδα των Ισλαμικών οικονομικών, η Ισλαμική χρηματιστική⁶ είναι μορφή χρηματοκεφαλαίου (προκύπτοντος από μετατροπή εμπορευματικού κεφαλαίου, από χρηματοθετικό κεφάλαιο, τοκοφόρο κεφάλαιο, χρηματαγορές και τραπεζική), η οποία εισέρχεται στο συνολικό προτσές καπιταλιστικής παραγωγής αδιαφοροποίητα ως προς το Δυτικό ή το Κινεζικό χρηματοκεφάλαιο. Προκειμένου η εμπορευματική ανταλλαγή των Ισλαμικών οικονομικών να φτάσει στο επίπεδο και να μετατραπεί σε Ισλαμική χρηματιστική, αυτό επιτυγχάνεται μέσα από την επ’ αυτών επιβολή δια πολέμων, σφαγών και καταστροφών απαλλοτριωτικών διαδικασιών, προσιδιαζουσών σε επιμέρους διαδικασίες και φάσεις του προτσές εκπηγαστικής συσσώρευσης κεφαλαίου.

Έχουμε αναλύσει, επεκτείνοντας την κριτική της Ρόζας, ότι για τις προηγμένες χώρες, όπως και για την Ισραηλινή στρατοκρατία, η περιοχή προσφέρεται για δοκιμές και εφαρμογές μοντέλων συσσώρευσης με βάση τον “μιλιταρισμό ως επαρχία/έκταση/επιφάνεια συσσώρευσης”⁷, ενώ η κεντρική καπιταλιστική κατηγορία οικονομικής κατανόησης και σημειωτικής κωδίκωσης είναι αυτή των απορροών (derivatives).⁸

Από την άλλη, αυτό το οποίο διαφοροποιεί την οικονομική κατανόηση, αλλά κυρίως την οικονομική πραγματικότητα, είναι η ύπαρξη επί δεκαετίες εφαρμοσμένων ετερόδοξων σχεδιοποιημένων οικονομικών κύρια σε Αίγυπτο, Συρία, Ιορδανία, αλλά και στο Ισραήλ.

Συνολικά, αυτό, το οποίο ξενίζει, συγκριτικά με το επίπεδο οικονομικής και διανοητικής ανάπτυξης των Ευρωπαϊκών χωρών, είναι οι υποκειμενικές εκφράσεις του συνολικού κοινωνικού κεφαλαίου στο προτσές αναπαραγωγής, όπου παρατηρείται εκτεταμένος πραγματικός ουμανισμός σε τέτοιο εύρος (και τούτο διότι εξάγεται από τον θεολογικό ανιμισμό), ώστε έχει αποκτήσει αυτοτελή Ιδεολογικά χαρακτηριστικά: έχει καταστεί κώδικας αντίληψης της πραγματικότητας.⁹ Αυτό είναι οργανικά δεμένο με τις οικογενειοκρατικές δομές της περιοχής, με την θεσμικά κατοχυρωμένη υποδεέστερη θέση των γυναικών, των ομόφυλων και των ετεροκανονικών, καθώς και με τις αταβιστικού χαρακτήρα έμφυλες διαμάχες μεταξύ πατριαρχικών και μητριαρχικών λειτουργιών. Επιπρόσθετα, καταδεικνύει την ενεργή πολιτική σημασία αντιλήψεων ανθρωπολογικού και κοινωνιολογικού Δαρβινισμού.

Η κριτική ανάλυση της Αραβικής Άνοιξης – το Συριακό – το Ισλαμικό Κράτος

Η εκτεταμένη εξεγερσιακή, κινηματική διαδικασία ταραχών και πολιτικοθεσμικών ανατροπών, η οποία συνοψίζεται στον όρο Αραβική Άνοιξη (2011-), δεν μπορεί να κατανοηθεί, αν δεν ληφθούν υπόψη δύο βασικά υλικά δεδομένα της περιοχής:

-Η πολύ μεγαλύτερη νεανική βιοπολιτική δυναμική της περιοχής εξ αιτίας της δημογραφικής ανάπτυξης.

-Το σύστημα επικοινωνίας μεταξύ των κατοικούντων και διαβιούντων στην περιοχή πληθυσμών και των οικείων, συγγενών τους στις Δυτικές και Αφρικανικές μητροπόλεις, το οποίο διαμορφώνει και εγκαθιστά δίκτυα οργανωτικότητας.

Εκ του πρώτου αναδύεται και συγκροτείται ένας αχανής επιθυμητικός ορίζοντας, ο οποίος στις πλείονες των περιπτώσεων καθίσταται εμφανής και ορατός μέσα από τις διαψεύσεις και ματαιώσεις του. Αυτό σε εκατομμύρια προλετάριους, πληβείους, νέους των μεσαίων τάξεων από το Γιβραλτάρ έως το ανατολικό Ιράν (δηλαδή, στα εδάφη του παλαιού Ισλάμ) δημιουργεί αισθήματα μιας παγιωμένης και χρονίζουσας απογοήτευσης για τις ποικίλες δημιουργούμενες ή επιβαλλόμενες καταστάσεις, κάτι το οποίο οδηγεί σε κοινωνικές και πολιτικές αποστοιχίσεις.

Αναλογιζόμενοι αυτά, η πρώτη ανάλυση για την Αραβική Άνοιξη, αντικειμενικά επικεντρωμένη στις χώρες της βόρειας Αφρικής (Τυνησία, Λιβύη, Αίγυπτο) γράφτηκε εν τω μέσω της Αραβικής Άνοιξης, τέλη Νοεμβρίου 2011, από την Βερολινέζικη συλλογικότητα “Φίλοι της Αταξικής Κοινωνίας”, που συμμετέχει στο kosmoprolet, και δημοσιεύθηκε στο Aufheben #21 (10/2012, pp. 56-68), με τίτλο “Η Αραβική Άνοιξη στο Φθινόπωρο του κεφαλαίου”.¹⁰ Σε αυτό επιχειρείται μια προβλεπτική ανάλυση, μάλλον σκεπτικιστική, ερειδόμενη τόσο επί των τάσεων της παγκόσμιας καπιταλιστικής κρίσης, όσο και επί της ανάλυσης της ταξικής σύνθεσης των Αραβικών κοινωνιών. Αξίζει να επισημανθεί, ότι στο “υστερόγραφο” της σύνταξης του aufheben περιείχετο η διαπίστωση: “Ωστόσο, ο αναπτυσσόμενος πολιτιστικός πόλεμος μεταξύ των Ισλαμιστών και των κοσμικών δεν διατρέχει εξ ολοκλήρου τις ταξικές γραμμές”. Στο ίδιο γινόταν σύντομη αναφορά περί του δυσδιάκριτου πολιτικού χαρακτήρα του πολιτικού πολέμου στην Συρία.

Στην συνέχεια, στο Aufheben #23 (2015-2016, pp. 3-13) στα πλαίσια της κριτικής παρουσίασης της πολιτικής Ομπάμα για την Κίνα, επιχειρήθηκε μια πιο διεισδυτική ανάλυση της ΗΠΑ στρατηγικής στην Μέση Ανατολή, με επικέντρωση στην Συρία.¹¹ Αναφέρεται η κατ' αναλογία των χρηματιστικών παιγνίων αντιμετώπιση της όλης κατάστασης από την Λιβύη έως το Ιράν. Το εξηγητικό νήμα έγκειται στην κατάδειξη της σχετικής και εν μέρει πολιτικής και επιχειρησιακής αποτυχίας της ΗΠΑ γραμμής για δημοκρατική και φιλελεύθερη πάλη μέσα από το σχήμα των “πολύχρωμων επαναστάσεων”. Επί του πρακτέου, η συνολική παιγνιώδης πολιτική των ΗΠΑ δεν συναντούσε τις ετερόκλητες και ανά περιστάσεις πρωτόγνωρες δυναμικές εκπορευόμενες τόσο από την Μουσουλμανική Αδελφότητα στην Αίγυπτο, όσο και από την εν τοις ιδίοις όροις αντιφατική Συριακή αντιπολίτευση. Στον ίδιο χρόνο, το κείμενο εντοπίζει έναν μετασχηματισμό του Συριακού πολιτικού πολέμου (pp. 11-13) μέσα από την ακραία στρατιωτικοποίηση της σύγκρουσης και την μορφοποίηση του ISIS.

Είναι σημαντικό, ότι στην επί της συγκυρίας ανάλυση του aufheben, η ΗΠΑ πολιτική στην φλεγόμενη Μέση Ανατολή παρουσιάζεται οργανικά ως τμήμα της ευρύτερης ΗΠΑ στρατηγικής ως προς την Κίνα. Αυτό διαφοροποιεί και προσπερνά τις παραδοσιακές αναλύσεις, οι οποίες a priori συστημικά αυτοτελοποιούν με τον συνήθη οριενταλιστικό και εξωτικιστικό τρόπο την Μέση Ανατολή, ώστε δι' αυτών προβάλλεται ως ταυτισμένη με τις ίδιες τις ουμανιστικές υποστασιοποιήσεις του εμπορευματικού φετιχισμού.

Σε εκείνα τα χρόνια (2015-2018), ένα νέο υλικό και πολιτικοστρατιωτικό μεγα-δεδομένο ετίθετο ενώπιον όλων: πολλά εκατομμύρια άνθρωποι ζούσαν σε μια μεγάλη εδαφική περιοχή υπό τον άμεσο στρατιωτικό, πολιτικό, δικαστικό και βιοπολιτικό έλεγχο του Ισλαμικού Κράτους, και αυτή η δυναμική είχε αρχίσει όχι μόνο να εισρέει ως τέτοια στις Ευρωπαϊκές χώρες, αλλά και να αναπτύσσεται εν τοις ιδίοις όροις της (σχεδόν ipso facto) στο εσωτερικό και στις παρυφές των μητροπόλεων. Αυτό αντικειμενικά επέβαλε την σχετική απόσπαση της ανάλυσης από τα per se Μεσανατολικά πεδία και την επικέντρωση τόσο στις Ευρωπαϊκές μητροπόλεις, όσο και στην ίδια την φύση του Ισλαμικού Κράτους.

Ο Φραγκικός κύκλος “Guerre de Classe” προέβη (10/2016) σε μια ανάλυση των όρων και προϋποθέσεων της φύσης του Ισλαμικού Κράτους ως “ενός σχεδίου της πολιτικής κοινωνίας”.¹² Παραπλήσια ανάλυση είχε δημοσιευθεί προγενέστερα (11/2015) σε εγχώριο blog.¹³ Τον Δεκέμβριο του ίδιου έτους (2016), ο Gilles Dauvé δημοσίευσε το κείμενό του με τίτλο “Brouillards de guerre”¹⁴ (Ομίχλες του πολέμου) διαθέτον κρίσιμες κριτικές επισημάνσεις ως προς το Συριακό και το Ισλαμικό Κράτος. Μπορεί να εξαχθεί ως συμπέρασμα από το κείμενο του Dauvé η διαπίστωση περί εξάντλησης της ιδιοποιητικής πρακτικής τέτοιων τρομοκρατικών φαινομένων, και η αντικειμενική ανάγκη για μια άμεση αντιπαράθεση προς τους ίδιους τους πολιτικούς και θεσμικούς όρους των.

Επίσης, τον Δεκέμβριο του ίδιου έτους, δημοσιεύθηκε στο blog DDT21¹⁵ , και κυκλοφόρησε η σειρά άρθρων με τίτλο “Califat et Barbarie” του συγγραφέως Tristan Leoni¹⁶. Σε αυτό, η πάλη ενάντια στο ISIS παρουσιάζεται με αναφορά στο Κουρδικό κίνημα της Συρίας, παρά τα όποια ουτοπικά γνωρίσματά του. Στον ίδιο χρόνο, το κέντρο βάρους της κριτικής εστιάζεται στην συγκρότηση του Ισλαμικού Κράτους ως Χαλιφάτου, επομένως και στην αντλούμενη σημειολογική/ιστορικιστική νομιμοποίησή του ως μια κατ' αναλογία τέτοια κρατικο-εξουσιαστική οργάνωση. Επιπρόσθετα, η νεωτεριστική φοβία της μαζικής Δυτικής προπαγάνδας στην έννοια της ab sich βαρβαρικότητας (φοβία υποκρύπτουσα εντός της μια ψευδο-ιδεολογία) είναι κάτι, το οποίο μυστικοποιεί την υλική, πραγματική, οικονομική και θεσμική φύση του Ισλαμικού Κράτους. Αυτό καθίσταται ευνόητο, αφ' ής στιγμής η χρησιμοποίηση των όρων Κράτος και Χαλιφάτο απ' τους Ισλαμιστές παραπέμπει κατ' ευθεία γραμμή και στον ίδιο χρόνο σε έναν ιστορικά προσδιορισμένο τόσο νεωτερικό, όσο και προνεωτερικό πολιτισμό αντίστοιχα. Απ' αυτήν την άποψη, φερ' ειπείν οι Κούρδοι μαχητές στο οντολογικό επίπεδο της σύγκρουσης είναι πολύ περισσότερο βάρβαροι, παρά τις φρικιαστικές πράξεις των εχθρών τους.

Ιρανικές ελπίδες και σπασμοί

Προς τα τέλη του 2019, στην έναρξη του νέου τότε γύρου εργατικών και λαϊκών κινητοποιήσεων στο Ιράν,¹⁷ συντάχθηκε και στην συνέχεια δημοσιεύθηκε και κυκλοφόρησε το “La Révolution Iranienne. Notes sur l'islam, les femmes et le prolétariat”¹⁸.

Σε αυτό περιέχεται μια ιστοριογραφικού τύπου ταξική ανάλυση της χώρας του Ιράν με επικέντρωση στους όρους του 1979.

Πολλές από τις προβληματικές της εν λόγω μονογραφίας αναδείχθηκαν στην πολιτικοδημοκρατική και φεμινιστική εξέγερση του 2022.

Το πολιτικοδημοκρατικό και ανατρεπτικό προτσές στο Ιράν φαινομενικά διεκόπη εν όψει της πολεμικής συγκυρίας στο Ισραήλ και το ξέσπασμα του νέου πολέμου μετά την 7/10/23.

Ο πόλεμος αυτός έχει ήδη θέσει το ζήτημα της ισορροπίας ισχύος και μιας ευρύτερης στρατηγικής μεταμόρφωσης της περιοχής. Σε αυτό το επίπεδο, η κριτική παρακολούθηση και η ψύχραιμη και σφαιρική ενάσκηση τρέχουσας πολιτικής κριτικής είναι ο αναγκαίος όρος για ενδεχόμενες γενικότερες τοποθετήσεις από τις διάφορες πλευρές του ανταγωνιστικού κινήματος.

1^ Ενδεικτικά βλ. Peter Hill, Utopia and Civilization in the Arab Nahda, Thesis submitted in partial fulfiment of the requirements for the degree of Doctor of Philosophy, Department of Oriental Studies, University of Oxford, December 2015.

2^ Ενδεικτικά βλ. Rashid Khalidi (ed.), The Origins of Arab Nationalism, Columbia University Press, New York, 1990, Gadi Hitman and Dan Naor, “Rethinking Pan-Arabism: an analysis of the challenges of a Utopian ideology”, Journal of Political Ideologies, 2024, pp. 1-20.

3^ Ενδεικτικά βλ. Milton Viorst, Sandcastles. The Arabs in Search of the Modern World, Syracuse University Press, 1995, Anne Giesbers, Ba’athism: the hidden hand behind ISIS? An examination of the Ba’ath ideology, Saddam-regime and ISIS, Master Thesis International Relations in Historical Perspective, Utrecht University, Therese Cuizon, Shaun Julius Lumapas Lastimosa, Yeka Robledo, Pam Manalo, Baathism: A Dead Twentieth-Century Arab Ideology, 2020, https://www.researchgate.net/publication/344811198_BAATHISM_A_DEAD_TWENTIETH-CENTURY_ARAB_IDEOLOGY

4^ Ενδεικτικά βλ. Jacob Landau, The Politics of Pan-Islam: Ideology and Organization, Clarendon Press, Oxford, 1990, Matthias Küntzel, Djihad und Judenhaß: über den neuen antijüdischen Krieg, Ça Ira, Freiburg, 2002, Melanie Philips, Londonistan: How Britain is Creating a Terror State Within, Encounter books, 2006, Gilles Kepel, Jihad: The Trail of Political Islam, Bloomsbury Publishing PLC, 2006, Justus Wertmüller, Die Minarette sind unsere Bajonette! Eine Reisewarnung an alle Freunde einer zivilen türkischen Republik, Bahamas, Brauchen wir eine neue Antifa?, Heft 75 / Winter/Frühjahr 2017, https://www.redaktion-bahamas.org/hefte/75/Die-Minarette-sind-unsere-Bajonette.html, Shadi Hamid, William McCants, Rethinking Political Islam, Oxford University Press, 2017.

5^ Ενδεικτικά βλ. Stephan Grigat, Adorno and Iran: Critical Theory and Islamic Antisemitism, Dec. 2020, https://fathomjournal.org/fathom-long-read-adorno-and-iran-critical-theory-and-islamic-antisemitism/, Daniel Ben-Ami, The Antisemitic Origins of Islamist Violence: A Study of the Muslim Brotherhood and Islamic State, Uppsala University, Sweden, 2022, Adam Kirsch, On Settler Colonialism. Ideology, Violence and Justice, Norton, New York, 2024, Matthew Levitt, Hezbollah: The Global Footprint of Lebanon’s Party of God, Nov. 2024, https://fathomjournal.org/fathom-interview-hezbollah-the-global-footprint-of-lebanons-party-of-god/

6^ Βλ. τις σχετικές αναφορές και παραπομπές στο προηγούμενο άρθρο.

7^ Βλ. Rosa Luxemburg, Die Akkumulation des Kapitals. Ein Beitrag zur ökonomischen Erklärung des Imperialismus (1913), Gesammelte Werke, Bd. 5, Berlin/DDR 1975, Dritter Abschnitt. Die geschichtlichen Bedingungen der Akkumulation Zweiunddreißigstes Kapitel. Der Militarismus auf dem Gebiet der Kapitalakkumulation.

8^ Βλ. Καταδύσεις: Σύγχρονες Θεωρίες της Πολιτικής Οικονομίας και Αλλαγές στις Μορφές και στην Κίνηση του Χρήματος, Lulu Press, North Carolina, 2022, σ. 11-102, Παρουσιάσεις. Επιστημονικά προβλήματα ανάπτυξης της εργατικής κριτικής, οπ., 2024, σ. 16-25.

9^ Βλ. Die heilige Familie oder Kritik der kritischen Kritik gegen Bruno Bauer und Kunsorten, MEW, Band 2, Dietz Verlag, Berlin, 1972, S. 7-8.

10 Βλ. https://libcom.org/article/intakes-arab-spring-autumn-capital

11Βλ. https://libcom.org/library/obamas-pivot-china

12 Βλ. https://libcom.org/article/islamic-state-project-civil-society

13 Βλ. https://aruthlesscritiqueagainsteverythingexisting.wordpress.com/2015/11/19/%ce%bf%cf%81%ce%ac%ce%bc%ce%b1%cf%84%ce%b1-%cf%84%ce%bf%cf%85-%cf%84%ce%ad%ce%bb%ce%bf%cf%85%cf%82/

14 Βλ. https://libcom.org/article/brouillards-de-guerre-gilles-dauve

15 Βλ. https://ddt21.noblogs.org/

16 Βλ. https://libcom.org/article/califat-et-barbarie-tristan-leoni, Tristan Leoni, Kalifat und Barbarei. Wie funktioniert der Islamische Staat ?,  Bahoe Books, Vienne, 2016.

17 Ενδεικτικά βλ. https://en.wikipedia.org/wiki/2019%E2%80%932020_Iranian_protests#:~:text=Demonstrators%20gathered%20in%20over%2050,Kermanshah%2C%20Karaj%2C%20and%20Shiraz.

18 Βλ. Tristan Leoni, La Révolution Iranienne. Notes sur l'islam, les femmes et le prolétariat, entremode, rupture, Genève, Paris.