Η μανιφακτούρα ως άμεσο εργασιακό προτσές χειρωνακτικής μετάπλασης της ύλης prima facie κατανοείται ως Gestalt.
Έχει διπλή καταγωγή (Ursprung), διπλή προέλευση: αρχικά εμφανίζεται με δύο τρόπους. Ο πρωτύτερος έχει να κάνει με την εργασία εργατών διαφορετικών επαγγελματικών ειδικοτήτων, που εργάζονται σε ένα εργαστήριο, σε ένα warehouse και των οποίων η εργασία ενοποιείται, δεσμεύεται από τον ίδιο καπιταλιστή. Αυτή η ενοποίηση διαφορετικών από επαγγελματική άποψη εργασιακών δραστηριοτήτων, ώστε να παραχθεί το προϊόν με τέτοιο τρόπο, προκειμένου να προσεγγίζει την τελική ωριμότητά του, την τελείωσή του, προσιδιάζει σε αυτό που αποκαλείται assemblage[1]. Χαρακτηριστικό παράδειγμα οι αναγεννησιακοί και ουμανιστικοί πίνακες και γλυπτά.
Από εδώ βγαίνει ότι αυτό αντιστοιχίζεται σε αυτό, το οποίο λέει ο Γκράμσι συντεχνιακή φάση ανάπτυξης, δηλαδή κατά κύριο λόγο στην υστερομεσαιωνική και πρώιμη νεωτερική εποχή. Σ’ αυτό πρωταγωνιστική φιγούρα είναι ο αδιαίρετος καπιταλιστής φυσικό πρόσωπο που έχει την ικανότητα ενοποίησης, δέσμευσης της εργασίας σε έναν τελικό σκοπό, διότι έχει το επ’ αυτής άμεσο κουμάντο, τον άμεσο έλεγχο, την άμεση προσταγή.
Ο δεύτερος τρόπος είναι ακριβώς το αντίθετο: εργάτες να παρέχουν την ίδια εργασία, να επιχειρούν τις ίδιες κινήσεις ή παρόμοιες.
Σε αμφότερες τις περιπτώσεις από την άποψη του καταμερισμού εργασίας το συνολικό αποτέλεσμα είναι ίδιο: η παραγωγή, η έγερση, η λειτουργία ενός Παραγωγικού Μηχανισμού (μιας αντικειμενικότητας), του οποίου τα όργανα είναι οι ίδιοι οι εργαζόμενοι άνθρωποι. Εντός αυτού, δηλαδή εντός του εργαστηρίου, εντός της μανιφακτούρας ο Παραγωγικός Μηχανισμός ως Αντικειμενικότητα κοιτάει να ρουφήξει, να απορροφήσει την Υποκειμενικότητα του αδιαίρετου καπιταλιστή, ο οποίος έχει το κουμάντο. -Απ' αυτό βγαίνει η υλική δυναμική του σύγχρονου Cathedralισμού.
Όλα αυτά έχουν συνάφεια με την σημερινή κατάσταση, διότι, ας πούμε, στις ευρωπαϊκές πόλεις πλειοψηφικά από ποσοτική άποψη η γνωσιοπληροφοριακή εργασία διεξάγεται σε γραφεία που προσιδιάζουν στα εργαστήρια της μανιφακτούρας, με την διαφορά ότι τόσο εντός των, όσο και γυρωθέν των δεν είναι μόνο ο προσίδιος ως προς αυτά Παραγωγικός Μηχανισμός, αλλά και το συνολικό μητροπολιτικό σύστημα πραγματικής υπαγωγής, που ορθώνεται ως ο μείζων Παραγωγικός Μηχανισμός ως τέτοιος, επομένως πρόκειται για δύο βασικά επίπεδα παροχής εργασίας, εκμετάλλευσης, συσσώρευσης. Προσέτι, από αυτό εξάγεται το συμπέρασμα, ότι πλειοψηφικά από ποσοτική άποψη η γνωσιοπληροφοριακή εργασία έχει καταγωγικό, προελευσιακό χαρακτήρα, και σε κάθε περίπτωση έχει ως προς την εσωτερικότητά της, αλλά και ως προς την φαινομενολογία της την λειτουργία του Gestalt. Αλλά αυτό συνιστά μόνο την πρώτη εμφάνιση. Στους όρους της κίνησής του, αν ιδωθεί ως ένας ανεξάρτητος κινησιακός χώρος, τότε λαμβάνει την μορφή μιας σφαίρας ενεργότητας (Wirkungssphäre).
Εισχωρώντας βαθύτερα στην οργάνωση, στην οργανωτικότητα της μανιφακτούρας, εντοπίζουμε δύο θεμελιακές μορφές, των οποίων η διάστιξη έχει να κάνει με τον τρόπο συνδυασμού της εργασίας, με την εργασιακή συνδυαστική.
Η Αριστοτελική έννοια του οργανικού[2] μπορεί κατ' αναλογική εφαρμογή να αποτελέσει την αφετηρία εννοιολογικής κατανόησης της διάστιξης σε οργανική μανιφακτούρα και σε ετερογενή μανιφακτούρα. Εδώ πρέπει να κατανοηθεί, ότι δεν αναφερόμεθα στον βιολογικιστικό οργανικισμό του νεωτερικού είτε Φραγκικού είτε Γερμανικού, είτε Ρωσικού υλισμού, αλλά η κριτική δίνει τις μάχες της ενάντια σ’ αυτά. Το οργανικό έχει να κάνει με το ότι διαφορετικά συνδυάζονται σε ένα, πάρτε πχ. μια μοτοσυκλέτα, λύστε την και δείτε τα όργανά της, ή πάρτε το μοτέρ της μοτοσυκλέτας λύστε το και δείτε τα όργανά του, ή πάρτε ένα αυτόματο τουφέκι και λύστε το.
Ανάποδα, η ετερογενής μανιφακτούρα έχει να κάνει με το ότι η παραγωγή πολυδιασπάται σε μια μάζα ετερογενών μεταξύ τους προτσές. Αυτό στην σύγχρονη εμπειρία γίνεται κύρια στις περιπτώσεις part time jobs, zero hour contracts, εκ περιτροπής εργασίας, free launchers, digital nomads, gig work, τηλεεργασίας, εργασίας από το σπίτι. Έτσι, σε αυτό έχουμε μια ακολουθία διασυνδεομένων προτσές και χειρισμών, ενώ στην οργανική μανιφακτούρα έχουμε τον μηχανικό συνδυασμό των ανεξάρτητων μερικών προϊόντων. Σε αυτήν ο εργάτης μαθαίνει στην λεπτομέρεια, στην επανάληψη της ίδιας κίνησης, προκειμένου να καταστεί λεπτομερειακή εργασία και έτσι τελεί με τους συνεπιχειρούντες συν-εργάτες του, με τους συναδέλφους του σε οργανική σχέση. Από την ίδια την φύση της εργασίας στην οργανική μανιφακτούρα μειώνεται ο διϋποκειμενικός ανταγωνισμός μεταξύ των εργατών, και έτσι σε αυτό πιο εύκολα η συνέλευση και η ζωή του εργατικού σωματείου, της εργατικής κοινότητας, της εργατικής συλλογικότητας, η κομματική οργάνωση βάσης γίνεται ο χώρος διευθέτησης των όποιων παρεξηγήσεων.
Επιπρόσθετα, τα υλικά που χειρίζονται οι εργάτες στην οργανική μανιφακτούρα είναι ομοιογενή, διότι όλα μηχανικά συνδυασμένα θα αποτελέσουν την συνολική οργανικότητα του παραγόμενου συνολικού προϊόντος. Η ομοιογένεια των υλικών συντελεί στην εμβάθυνση της οργανικής σχέσης των εργατών, στην εμπέδωση της μεταξύ τους ταξικής ομοιογένειας (βλ. σχετική αναφορά στο Δημήτρης Κουτσούμπας, ΕΣΣΔ: Απέδειξε την ανωτερότητα του σοσιαλισμού έναντι του καπιταλισμού, ΚΟΜΕΠ, Τεύχος 5-6 | Οκτώβρης- Δεκέμβρης 2022), ώστε πιο εύκολα δύνανται να υπερβούν τους χρωματικούς, εθνικούς, θρησκευτικούς, έμφυλους διαχωρισμούς και ταξινομήσεις: εδώ είναι που ανασηκώνεται ο ανώτερου τύπου εργατικός πολιτισμός.
Από την άλλη, η επανάληψη της λεπτομέρειας μπορεί να γίνει κάτι μονοδιάστατο, και να γεννήσει ελλείψεις, δηλαδή να οδηγήσει σε μονομέρεια: ολ' αυτά στα οποία κάνει κριτική το έργο του Μαρκούζε.
Η μονή μπάντα, η μονοπλευρότητα τελειοποιείται, και έτσι γίνεται από μειονέκτημα πλεονέκτημα, στο μέτρο που ο λεπτομερειακός εργάτης αντιλαμβάνεται και κατανοεί το μονόμπαντο της εργασίας του ως τμήμα του συλλογικού εργάτη, και σε αυτό παράγει και αναπτύσσει νέες κλίσεις, ευφυΐες, δεξιότητες, ικανότητες, εφαρμογές, υλισμούς.
[1] Βλ. Deleuze Gilles, Guattari, Félix (1987). "Treatise on
Nomadology—The War Machine". A Thousand Plateaus. Capitalism and
Schizophrenia. Translated by Massumi, Brian. University of Minnesota Press. p.
406. «We will call an assemblage every constellation of singularities and
traits deducted from the flow—selected, organized, stratified...to converge
(consistency) artificially and naturally...constituting “cultures”, or even “ages”».
[2] Βλ. Αριστοτέλης, Περί Ψυχῆς Α΄, 412a, απόσπασμα: «αὕτη δὲ λέγεται διχῶς, ἡ μὲν ὡς ἐπιστήμη, ἡ δ᾿ ὡς τὸ θεωρεῖν. φανερὸν οὖν ὅτι ὡς ἐπιστήμη· ἐν γὰρ τῷ ὑπάρχειν τὴν ψυχὴν καὶ ὕπνος καὶ ἐγρήγορσίς ἐστιν, ἀνάλογον δ᾿ ἡ μὲν ἐγρήγορσις τῷ θεωρεῖν, ὁ δ᾿ ὕπνος τῷ ἔχειν καὶ μὴ ἐνεργεῖν· προτέρα δὲ τῇ γενέσει ἐπὶ τοῦ αὐτοῦ ἡ ἐπιστήμη. διὸ ἡ ψυχή ἐστιν ἐντελέχεια ἡ πρώτη σώματος φυσικοῦ δυνάμει ζωὴν ἔχοντος. τοιοῦτον δὲ ὃ ἂν ᾖ ὀργανικόν», 412b, απόσπασμα: «ὄργανα δὲ καὶ τὰ τῶν φυτῶν μέρη, ἀλλὰ παντελῶς ἁπλᾶ, οἷον τὸ φύλλον περικαρπίου σκέπασμα, τὸ δὲ περικάρπιον καρποῦ· αἱ δὲ ῥίζαι τῷ στόματι ἀνάλογον· ἄμφω γὰρ ἕλκει τὴν τροφήν. εἰ δή τι κοινὸν ἐπὶ πάσης ψυχῆς δεῖ λέγειν, εἴη ἂν ἐντελέχεια ἡ πρώτη σώματος φυσικοῦ ὀργανικοῦ».
No comments:
Post a Comment