9 μήνες μετά. Ουδέν εγενήθη

 

Στις περιβόητες Διαλέξεις του Τολιάτι περί του Φασισμού, παραδοθείσες στην Κομματική Σχολή Λένιν στην Μόσχα (1935), γενικεύοντας την Ιταλική εμπειρία, ο γραμματέας του KKΙ διαμόρφωσε ένα πρωτότυπο θεωρητικό κριτικό σχήμα:

Ασκεί κριτική στην Τροτσκιστική κριτική ενάντια στην φασιστική δικτατορία ως μορφή Βοναπαρτισμού.¹ Διευκρινίζει, ότι ο φασισμός πάντοτε παίρνει την κοινωνική μορφή του μαζικού κινήματος οργάνωσης της μπουρζουαζίας και των μικροαστών.² Η καινοτομία συνίσταται στην σφυρηλάτηση της κριτικής άποψης περί του φασισμού ως του “κόμματος νέου τύπου” της μπουρζουαζίας.³

Αυτό σε κάποιο εύρος δεν είναι απόρροια ή ακριβώς το ίδιο με την θεωρία του 7ου Συνεδρίου (1935) της Τρίτης Διεθνούς περί του φασισμού ως εργαλειοποιημένης έκφρασης των πιο αντιδραστικών και ληστρικών συμφερόντων του ιμπεριαλισμού κλπ.⁴, ανεξάρτητα από το αν συμφωνείς ή όχι με την αλλαγή της γραμμής ως προς την σοσιαλδημοκρατία, από το 6ο (1928) στο 7ο Συνέδριο, την εγκατάλειψη της θέσεως περί σοσιαλφασισμού (στην οποία είχε αντιτεθεί ο Τολιάτι και οι εκπρόσωποι του ΚΚΙ στο 6ο Συνέδριο) και “Τρίτης Περιόδου”, και την πολιτική των Λαϊκών Μετώπων.

Το έχουμε γράψει, σχετικά πρόσφατα (σε ένα βαθμό επικαιροποιώντας την σχετική κριτική του Μπορντίγκα), ότι στην κλιμάκωσή της η αντιφασιστική πάλη στρατηγικού χαρακτήρα είναι περισσότερο μια διακρατική υπόθεση, η οποία -θέλοντας και μη- εμπλέκει (ένθεν και ένθεν, ένθεν κακείθεν) κρατικούς στρατούς, μηχανισμούς και υπηρεσίες, παρά κάτι που εξάγεται ως τέτοιο, αυτούσιο και ατόφιο από την μη διαμεσολαβότητα της εργατικής επαναστατικής επίθεσης. Από την άλλη, η επίγνωση αυτού δεν αποτελεί δικαιολογία ή δεν έχει ως δήθεν πολιτική συνέπεια την απροθυμία κάποιου να συμμετάσχει σε μια τέτοια πάλη. Εν ολίγοις, η πολιτική και στρατιωτική νίκη ενός πολιτικοδημοκρατικού μπλοκ επί ενός φασιστικού μπλοκ δεν σημαίνει νομοτελειακά και a priori το ανέβασμα της επαναστατικής εξουσίας της εργατικής τάξης, παρότι νομοτελειακά σημαίνει την εμπέδωση ενός ευνοϊκότερου και βελτιωμένου συσχετισμού ισχύος υπέρ της εργασίας και εις βάρος του κεφαλαίου.

Αυτό άρχισε να καθίσταται ορατό ήδη ένα χρόνο μετά τις Διαλέξεις του Τολιάτι, μέσα στην φωτιά του Ισπανικού Πολέμου, με εισήγηση επίσης του Τολιάτι.⁵ Χαρακτηριστικό το κάτωθι απόσπασμα:

“Το ισπανικό αντιφασιστικό Λαϊκό Μέτωπο, ως η συγκεκριμένη μορφή ένωσης διαφόρων τάξεων, έναντι του φασιστικού κινδύνου, διαφέρει, για παράδειγμα, από το γαλλικό Λαϊκό Μέτωπο, καθώς δρα και διεξάγει τον αγώνα του σε συνθήκες επανάστασης, που επιλύει τα αστικοδημοκρατικά της καθήκοντα με ένα συνεπή, δημοκρατικό τρόπο, σε συνθήκες εμφυλίου πολέμου που επιζητεί έκτακτα μέτρα για την εξασφάλιση της νίκης του λαού. Ομοίως, δεν εξηγείται επαρκώς ο πραγματικός χαρακτήρας του ισπανικού Λαϊκού Μετώπου αν το ορίσουμε απλώς ως «δημοκρατική δικτατορία του προλεταριάτου και της αγροτιάς». Πρώτον, το Λαϊκό Μέτωπο στην Ισπανία δεν βασίζεται μόνο σε εργάτες και αγρότες: έχει ευρύτερη κοινωνική βάση. Δεύτερον, υπό την πίεση του εμφυλίου πολέμου, υιοθετεί σειρά μέτρων που πάνε κατά τι πέραν του προγράμματος μιας κυβέρνησης επαναστατικοδημοκρατικής δικτατορίας. Είναι μια περαιτέρω ιδιαιτερότητα του ισπανικού Λαϊκού Μετώπου ότι η διάσπαση στις τάξεις του προλεταριάτου, ο σχετικά αργός ρυθμός στον οποίο οι μάζες της αγροτιάς τραβιούνται στον ένοπλο αγώνα και η επιρροή του μικροαστικού αναρχισμού και των σοσιαλδημοκρατικών ψευδαισθήσεων που δεν έχουν ακόμα εξαλειφθεί, που εκφράζονται με τη θέληση για υπερπήδηση του σταδίου της αστικοδημοκρατικής επανάστασης, όλα αυτά δημιουργούν έναν αριθμό επιπρόσθετων δυσκολιών στον αγώνα του Ισπανικού Λαού και μια Λαοκρατική Δημοκρατία (democratic republic)".

Σε γενικό επίπεδο, αυτές οι προβληματικές αφορούν κατά κύριο λόγο την στρατηγική των κομματικά οργανωμένων αποσπασμάτων της εργατικής τάξης, στο μέτρο που γίνεται αποδεκτό το μετα-Λενινιστικό (ή μάλλον Σταλινικό) αξίωμα ότι “η στρατηγική ανήκει στο κόμμα-κράτος, η τακτική στην τάξη”, το οποίο είναι αντιστροφή της επαναστατικής εμπειρίας του 19ου αιώνα, και δη της Κομμούνας: κάτι που αποκαταστάθηκε στα τέλη της δεκαετίας του 1960 ρητά και κατηγορηματικά από τον Τρόντι στην γνωστή απόφανση: η στρατηγική ανήκει στην τάξη, η τακτική στο κόμμα.

Σε κάθε περίπτωση, αν υπάρχει μια γενική συμφωνία και αποδοχή, ότι ο σύγχρονος φασισμός (κυρίως στην περιοχή της Μέσης Ανατολής) στην πολιτική κλιμάκωσή του λαμβάνει και την μορφή των ένοπλων σπασμών και σπαραγμών, είναι χρήσιμο να αναγνωρισθεί, ότι αυτές οι μορφές είναι σήμερα τα γκρουπίδια “νέου τύπου” του πιο αυτοματικά μηχανοποιημένου τμήματος του κεφαλαίου. Αυτό δεν χρειάζεται κάποια ιδιαίτερη και μακροσκελή ανάλυση για να γνωσθεί:

Το να αφιερώνεις κάθε ικμάδα της ενέργειάς σου σε κάτι τέτοιο είναι εθελοδουλεία και ραγιαδισμός σε μια πραγματική υπαγωγή “νέου τύπου”, η οποία επιφέρει με πραγματικό τρόπο την στρατιωτικοποίηση του συνολικού βιοτικού κύκλου σου, ακόμα κι αν δεν έχεις συμμετάσχεις σε τακτικό στρατό, ακόμα κι αν δεν έχεις πιάσει στην ζωή σου αυτόματο όπλο.

Ύστερα από την έκλειψη της φαινομενολογίας του ως αιφνίδιας εξεγερτικότητας (και παρ' όλη την αντικειμενικότητα του χαρακτήρα που μπορεί να έχει κάτι τέτοιο), ύστερα απ' το ξεσκέπασμα των ψευτο-μακιαβελικών ελιγμών, το μόνο το οποίο απομένει στον σύγχρονο φασισμό τέτοιου τύπου, είναι η ανάσυρση του Σταυροφορισμού, και η εξαπόλυση εγκλήσεων χάριν αυτού: δηλαδή, η στα μουλωχτά αναδίπλωση στους Ευρωπαϊκούς Ιδεολογικούς γενότυπούς του.

Λαμβανομένων υπ' όψη των ως άνω, μέσα στους ίδιους τους Ευρωπαϊκούς κοινωνικοοικονομικούς σχηματισμούς, η κριτική ανάλυση δεν μπορεί να μένει μόνο σε σχήματα κριτικής ψυχολογίας (αν και φαινομενολογικά όλες αυτές οι ιστορίες εμφανίζονται ως υποτροπές και δυσειδαιμονίες), αλλά πρέπει να περάσει στο επίπεδο της in concreto ταξικής αναγνώρισης και παρέμβασης. Ο σύγχρονος φασισμός κυριαρχείται από έναν messy (τεχνηέντως εντροπικό) χαρακτήρα, μια messy λειτουργία, η οποία αναφύεται από την υβριδική φύση του, και στην συνέχεια καθίσταται ... φιλοτιμία.

Σήμερα, πιο πολύ απ' ό,τι στο παρελθόν, αυτό που τρέμει το κάθε είδος φασίζουσας τυραννίας, είναι η μαχητική επιβολή της εργατικής τάξης στον δημόσιο χώρο, η μαχητική επιβολή της εργατικής κανονιστικότητας. Σήμερα πιο πολύ απ' ό,τι στο παρελθόν, ο φασισμός στην μοριακή οικονομική λειτουργία του έχει καταστεί ένα τυπικά εγκληματικό φαινόμενο: σύνολο στάσεων του αδίκου, σύνολο άδικων πράξεων, και χάρη σε αυτό μπορεί να εμπορεύεται και να πραγματεύεται ενώπιον των επίσημων αντιπροσώπων του κεφαλαίου δοσμένες μορφές οικονομικοποίησης.

Εν τούτοις, στην συνολικότητα του όλου προβλήματος, η κύρια ηθικοπολιτική ευθύνη βαρύνει την ιθύνουσα πολιτική τάξη, τις δυνάμεις του status quo: οι δυστοπικές πολιτικές φόβου, οι κρυπτο-θρησκευτικές μορφές πολιτικής προπαγάνδας και ομιλίας, η προώθηση απ' την επίσημη επιστήμη της ουσιοκρατικής κατανόησης και αναπαράστασης του κόσμου, η διαταγματοποίηση των ανταπεργιών, οι εκτεταμένες απεργοσπαστικές πρακτικές, η παραδοσιοκρατία, ο αντιδιεθνισμός και ο αντικομμουνισμός είναι τα ασφαλή εκκολαπτήρια των σύγχρονων φασιστικών μορφών.

1 Βλ. Palmiro Togliatti, Lectures on Fascism, 1. The Basic Features of Fascist Dictatorship, International Publishers, New York, 1976, p. 3

2 Βλ. οπ., p. 5

3 Βλ. οπ., 2. The Bourgeoisie's “New Type of Party”, pp. 13-28

4 Βλ. VII Congress of the Communist International: Abridged Stenographic Report of Proceedings, Foreign Languages Publishing House, Moscow, 1935.

5 Βλ. Π. Τολιάτι, Για τη φύση της ισπανικής αντιφασιστικής επανάστασης (1936), σε http://kokkinometerizi.blogspot.com/2011/07/1936.html